2024 İkinci Çeyrek Ekonomik Gelişmeler
Seçim sonrası ekonomide meydana gelen sıkışma tedbirleri, büyümeyi frenleyerek 2024 yılının ikinci çeyreğinde beklentilerin altında bir performans sergilemesine neden oldu. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan verilere göre, Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) 2024 yılının ikinci çeyreğini kapsayan nisan, mayıs ve haziran aylarında yalnızca yüzde 2.5 oranında bir artış gösterdi. Piyasa analistlerinin büyüme beklentileri ise yüzde 3 ve üzeri seviyelerdeydi. Bu durum, ekonomistlerin stagflasyon tartışmalarını yeniden gündeme getirmesine yol açtı.
Sanayide Belirgin Düşüş
2024 yılının ikinci çeyreğinde GSYH, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 78.6 artarak 9 trilyon 949 milyar 792 milyon TL seviyesine ulaştı. GSYH’nin dolar bazındaki değeri ise 308 milyar 158 milyon dolar olarak kaydedildi. Önceki çeyrekte, özellikle seçim harcamaları ve artan enflasyon etkisiyle büyüme yüzde 5.3 seviyesine ulaşmıştı. Ancak, birçok öncü göstergenin sıfır noktasına yaklaşmasıyla birlikte, sektörel bazda en büyük kayıp sanayi sektöründe yaşandı. Sanayi üretiminde ilk altı ayda yüzde 4.7’lik bir düşüş kaydedilirken, ikinci çeyrekte sanayi sektörü yüzde 1.8 oranında daraldı. Bu durum, son iki yılın en düşük sanayi performansı olarak değerlendiriliyor.
Diğer sektörlerdeki büyüme katkısında da önemli bir yavaşlama gözlemlendi. TÜİK verilerine göre:
- Diğer hizmet faaliyetleri yüzde 7.4
- İnşaat sektörü yüzde 6.5 (bir önceki çeyrekte yüzde 11 büyümüştü)
- Tarım sektörü ve gayrimenkul faaliyetleri ise yüzde 3.7 büyüme gösterdi.
İşgücü ödemeleri 2024 yılı ikinci çeyreğinde yüzde 112.4 artarken, işgücü ödemelerinin Gayrisafi Katma Değer içerisindeki payı yüzde 40.8 oldu; bu da bir önceki çeyrekte yüzde 41.7 seviyesindeydi.
Uzman Görüşleri
Kötüleşme 2025 Yılında da Sürecek
Ekonomist Murat Kubilay, verileri değerlendirerek 2025 yılında da kötüleşmenin devam edeceğini belirtti. Kubilay, “2023’ün kaybedeni imalat sanayi. Tarım sektörü de zayıf bir seyir izliyor. Bu iki sektörde Türkiye’nin güçlenmeden yüksek teknoloji gibi konuları konuşması gerçekçi değil. 2024’te bu alanlarda durum kötüleşecek ve 2025’te de bu trendin devam etmesi bekleniyor. Kur ve faiz dengesini sağlıklı bir şekilde oluşturmazsanız, ne üretim artar ne de dış açıklar kapanır” ifadelerini kullandı.
İşsizlikte Artış Uyarısı
Büyümedeki sert düşüşün işsizlik üzerinde de olumsuz etkilere yol açacağını belirten Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu, şu açıklamayı yaptı: “Hükümetin, ücretleri ve alım gücünü bastırmayı hedefleyen ekonomi politikası büyümeyi sert biçimde düşürdü. Büyümedeki yavaşlamaya paralel olarak önümüzdeki aylarda işsizlikte artış yaşanması muhtemel!”
Ekonomik Göstergeler
Yıllıklandırılmış veriler incelendiğinde, Türkiye ekonomisi 1.2 trilyon doları aşarken, kişi başına düşen milli gelir 13.866 dolar olarak tahmin edildi. Hane halklarının nihai tüketim harcamaları 2024 yılının ikinci çeyreğinde, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 1.6 arttı. Devletin nihai tüketim harcamaları ise yüzde 0.7, gayrisafi sabit sermaye oluşumu ise yüzde 0.5 oranında artış gösterdi. Dış talep görünümünde ise, ihracat büyümesi neredeyse sıfır düzeyine gelirken, ithalat tüketime paralel olarak yüzde 5.7 oranında geriledi.
Bakanın Denge Üzerine Yorumları
Açıklanan verilerin ardından sosyal medya hesabından bir değerlendirme yapan Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, kırılganlıkların önemli ölçüde azaltıldığı zorlu bir dönemin geride bırakıldığını vurguladı. Şimşek, “Büyümede dengelenme başladı, cari açık daraldı, risk primi azaldı, dış kaynak girişleri arttı, rezervler iyileşti ve dezenflasyon sürecine girdik. Bugün açıklanan ikinci çeyrek büyüme verilerine göre iç talebin büyümeye katkısı 1.2 puana gerilerken, net dış talebin pozitif katkısı ise 1.3 puan oldu” dedi. Ayrıca, yakın zamanda 2025-2027 yıllarına ait Orta Vadeli Programı paylaşacaklarını duyurdu.
