Türkiye UDY Stratejisi (2024-2028)
Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi tarafından hazırlanan ‘Türkiye UDY Stratejisi (2024-2028)’, Türkiye’nin uluslararası doğrudan yatırımlar (UDY) politikasının temel çerçevesini oluşturmakta ve bu alandaki uygulamalara ışık tutmaktadır. Stratejide yer alan bilgilere göre, Türkiye son 20 yılda gerçekleştirdiği kapsamlı reformlar, ekonomik ve siyasi istikrarı, genç ve dinamik nüfus yapısı ve jeostratejik konumu gibi pek çok faktör sayesinde uluslararası doğrudan yatırımlarda önemli bir ivme kazanmıştır.
Stratejiye göre, 1973-2002 döneminde yalnızca 15 milyar dolar yatırım alan Türkiye, 2002-2023 döneminde ise bu rakamı 262 milyar dolara çıkararak büyük bir sıçrama yapmıştır. Bu süreçte, Türkiye’nin UDY’den aldığı pay yüzde 0,2’den yüzde 0,9’a yükselmiş, uluslararası sermayeli şirket sayısı ise 5 bin 600’den 82 bin 700’e çıkarak önemli bir artış göstermiştir. Ülkeye çekilen UDY’nin cari dengeye ortalama katkısı ise yüzde 40 seviyelerinde kalmıştır.
Teknoloji Girişimlerine Yatırım Artışı
Stratejide, son yıllarda teknoloji girişimlerine (startup) yapılan yatırımların UDY akımlarında önemli bir yer tutmaya başladığı vurgulanmaktadır. Türkiye, sağlıklı bir girişimcilik ekosistemine sahip olma yolunda önemli adımlar atmış ve güçlü bir girişimcilik kültürü ile genç, dinamik ve geniş yetenek havuzuyla teknoloji girişimciliği alanında bölgesinde ön plana çıkmıştır.
- 2010-2020 yılları arasında Türkiye, erken aşama yatırımlarda yıllık ortalama 104 işlem üzerinden 74 milyon dolarlık yatırım almıştır.
- 2021-2023 döneminde ise yıllık ortalama 338 işlem aracılığıyla 1,33 milyar dolarlık yatırım çekerek tarihi zirvelerine ulaşmıştır.
- Türkiye’de unicorn seviyesine ulaşan girişim sayısı 5’e, decacorn seviyesine ulaşan girişim sayısı ise 2’ye yükselmiştir.
Ekonomiye Katkıları
Stratejide, UDY’nin Türkiye ekonomisine sağladığı katkılara da yer verilmiştir. Uluslararası sermayeli şirketlerin, 2006 yılında kayıtlı istihdamı 500 bin kişi seviyelerinde iken, 2021 yılında bu rakam 1 milyon 320 bine ulaşmıştır. Bu şirketlerin Türkiye’deki toplam kayıtlı istihdam içerisindeki payı ise 2006’da yüzde 7,6’dan 2021’de yüzde 8,8’e çıkmıştır.
- 2006-2021 döneminde Türkiye’nin toplam ihracatının yaklaşık yüzde 31’i uluslararası sermayeli şirketler tarafından gerçekleştirilmiştir.
- Bu şirketlerin ihracatı, 2006 yılında 25 milyar dolar seviyelerinden, 2021 yılında 63 milyar doların üzerine çıkmıştır.
- İhracatın yüzde 61’i orta-yüksek ve yüksek teknolojili ürünlerden oluşarak, Türkiye ortalamasının üzerinde bir performans sergilemiştir.
Strateji, Türkiye’ye gelen UDY’lerin yalnızca cari açığın finansmanına destek olmakla kalmayıp, aynı zamanda uluslararası sermaye ile kurulan şirketlerin Türkiye’de yürüttüğü faaliyetler sayesinde reel ekonominin gelişimine de önemli katkılar sunduğunu vurgulamaktadır.
AR-GE harcamalarına dair bilgiler de stratejide yer bulmuştur. Bu süreçte, Türkiye’deki toplam özel sektör AR-GE harcamalarının yüzde 30,3’ü uluslararası sermayeli şirketler tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu şirketler, bahsi geçen dönemde yıllık ortalama 730 patent başvurusu yapmış ve AR-GE yapan uluslararası sermayeli şirket sayısı 6 katına çıkmıştır. Stratejiye göre, bu dönemde uluslararası sermayeli şirketler, toplam tedariklerinin yüzde 71,8’ini yerel kaynaklardan sağlamıştır.
