İranlı Öğrenci Protestosu ve Gözaltı Süreci
İranlı yetkililer, Tahran’da iç çamaşırlarına kadar soyunarak hükümeti protesto eden Azad Üniversitesi öğrencisi Mahla Daryaei’yi serbest bıraktı. Daryaei, Kasım ayının başında sosyal medyada yayımlanan bir videoda, arkadaşlarının ‘Ahoo’ diye seslendiği anlarda, İran hükümetine yakın milisler tarafından darp edildiği iddialarıyla gündeme geldi. Olayın ardından Daryaei, üzerindeki kıyafetleri çıkartarak iç çamaşırlarıyla protesto eyleminde bulundu.
İran yargı sözcüsü Asgar Cihangir, Daryaei’nin hastanede tedavi gördüğünü ve daha sonra ailesine teslim edildiğini açıkladı. Cihangir, Salı günü yaptığı açıklamada, “Hastaneye sevk edildikten sonra hasta olduğu anlaşıldığı için ailesine teslim edildi. Hakkında herhangi bir yargı dosyası açılmadı,” ifadelerini kullandı.
Dünya Çapında Tepkiler
Daryaei’nin gözaltı durumu, uluslararası alanda geniş yankı buldu. Uluslararası Af Örgütü de dahil olmak üzere birçok insan hakları kuruluşu, kadının derhal ve koşulsuz bir şekilde serbest bırakılması için çağrılarda bulundu. Daryaei’nin cesur duruşu, ünlü Elle dergisinin kapağında yer aldı. Olayın ilk görüntüleri, bir öğrenci hareketi tarafından sosyal medyada yayımlandı. Bu hareket, Daryaei’nin başörtüsü takmadığı için güvenlik güçleriyle tartıştığını ve bu sırada üzerini çıkardığını iddia etti.
İranlı yetkililer, Daryaei’nin protestosu sonrası “akıl hastası” olduğunu ve bir psikiyatri kliniğine sevk edildiğini belirtti. 2022 yılında gerçekleşen Mehsa Amani protestolarında da benzer iddialar ortaya atılmıştı.
Akıl Hastalığı ve Sistematik Baskı
Daryaei’nin gözaltının ardından, sosyal medyada İranlı aktivistler, kadın hakları savunucularını akıl hastalığı ile ilişkilendirmenin sistematik bir baskı aracı olduğunu vurguladılar. BBC’ye konuşan 2018 yılında Kanada’ya kaçan İranlı kadın aktivist Azam Cangravi, kendisine akıl hastası muamelesi yapılması için İran hükümeti tarafından ailesine baskı yapıldığını belirtti. Cangravi, “Ailem bana bu baskıyı yapmadı fakat birçok aile bu tür baskılar altında ve sevdiklerini korumanın en iyi yolunun bu olduğunu düşünüyor. Akıl hastalığını sorgulamak, İslam Cumhuriyeti’nin kadınları itibarsızlaştırma yöntemi,” şeklinde konuştu.
Cangravi, bir protesto sırasında baş örtüsünü çıkardığı için 3 yıl hapis cezasına çarptırıldığını da hatırlattı. İki yıl önce Mahsa Amini, başörtüsünü “uygun şekilde” takmadığı gerekçesiyle gözaltına alındıktan sonra, polis nezaretinde hayatını kaybetmişti. Amini’nin ölümünün ardından başlayan ve aylarca süren ülke genelindeki protestolarda 500’den fazla kişinin yaşamını yitirdiği bildirildi.
