Bangladeş’te Protestolar ve Ordu’nun Açıklamaları
Bangladeş’te devam eden protestolar, ülke genelinde büyük bir gerginliğe yol açarken, ordu, Başbakan Şeyh Hasina Vecid’in resmi konutundan ayrılmasının ardından bir geçiş hükümeti kurulacağını duyurdu. Bangladeş Ordu Komutanı General Waker-Uz-Zaman, gösterilerin ve şiddet olaylarının sona ermesi durumunda “sıkıyönetim uygulamasına gerek kalmayacağını” belirtti. Waker-Uz-Zaman, ülkedeki şiddet olaylarında göstericilerin yaşamını yitirmesiyle ilgili soruşturma başlatacaklarını ifade ederek, “Tüm siyasi partilerle verimli bir görüşme gerçekleştirdikten sonra geçiş hükümeti kurma kararı aldık. Durumu çözmek için şimdi Bangladeş Cumhurbaşkanı Muhammed Şahabuddin ile bir araya geleceğiz” diye konuştu.
Başbakan Hasina’nın Durumu
Hint basınında yer alan haberlere göre, Başbakan Şeyh Hasina’yı taşıyan helikopter, Hindistan’ın başkenti Yeni Delhi yakınlarındaki Hindon Hava Üssü’ne indi. Dhaka Tribune, başkent Dakka’daki Hazrat Şahcelal Uluslararası Havalimanı’nın kapatıldığını ve uçuşların 6 saat süreyle askıya alındığını bildirdi. Bangladeş medyasına göre, protestocular, ülkenin kurucu lideri ve Başbakan Hasina’nın babası Şeyh Muciburrahman’ın başkent Dakka’daki heykelini tahrip etti. Ayrıca, göstericilerin İçişleri Bakanı ve diğer hükümet yetkililerinin konutlarına saldırdığı kaydedildi.
Protestoların Nedenleri
Bangladeş’teki öğrenci protestoları, kamu sektöründe istihdamın yüzde 30’unun 1971’deki bağımsızlık savaşına katılanların çocuklarına ayrıldığı sistemin kaldırılması talepleriyle başladı. Bu durum, ülke genelinde şiddetli çatışmalara yol açan bir dizi gösterinin tetikleyicisi oldu. Protestolar, Yüksek Mahkeme’nin tartışmalı kota sistemini geçen ay geri getirmesiyle ivme kazandı. Ülkenin en üst düzey mahkemesi olan Anayasa Mahkemesi, Pazar günü Yüksek Mahkeme’nin bu kararı bozdurdu. Başbakan Hasina, öğrenci liderlerine koşulsuz diyalog teklifinde bulunarak “Hareketin ajitasyon yapan öğrencileriyle bir araya gelmek ve onları dinlemek istiyorum. Hiçbir çatışma istemiyorum” dedi, ancak protestocu öğrenciler bu teklifi reddetti.
Protestoların Şiddetlenmesi
Bangladeş’te kamu sektöründeki işe alım süreçlerinin yüzde 56’sı belirli demografik gruplar ve sınıflar için ayrılmışken, bunun yüzde 30’u, 1971’deki Bağımsızlık Savaşı’na katılanların ailelerini kapsamaktadır. Bu kontenjanlar, 2018’de kaldırılmıştı. Yüksek Mahkeme’nin haziranda kota sisteminin yeniden uygulanması yönünde karar alması, protestoların yeniden başlamasına neden oldu. Dakka Üniversitesi öğrencileri, 15 Temmuz’da kontenjan kararında reform yapılması için pankart ve bayraklarla gösteri düzenlemeye başladı. Üniversitedeki bu gösterilerde arbede çıkması ve polisin müdahalesi sonucu 6 kişi yaşamını yitirdi, 250’den fazla öğrenci yaralandı. Bunun üzerine ülkedeki tüm üniversiteler süresiz kapatıldı, ancak öğrenciler bu karara rağmen okulları terk etmeyi reddetti.
Yüksek Mahkeme’nin Geri Adımı
Bangladeş Yüksek Mahkemesi, protestoların fitilini ateşleyen kararında değişikliğe gitti. 21 Temmuz’da alınan yeni kararla, Bağımsızlık Savaşı’na katılanların ailelerine yönelik kamuda kontenjan oranı yüzde 30’dan yüzde 5’e düşürüldü. Ayrıca, toplam kontenjanın yüzde 2’sinin etnik azınlık ve engelli bireylere, yüzde 93’ünün ise liyakate dayalı olarak tahsis edilmesi kararlaştırıldı. Başbakan Hasina, 23 Temmuz’da protestolar sırasında yaşanan şiddet olaylarının ana muhalefetteki Bangladeş Milliyetçi Partisi (BNP) ve Bangladeş Cemaat-i İslami Partisi tarafından kışkırtıldığını savundu. Bangladeş hükümeti, 24 Temmuz’da mahkemenin kararına uyacağını açıklasa da bu durum tansiyonun düşmesine engel olamadı. Askerlerin kontrolü altında sokağa çıkma yasağı kısmen devam etti.
Protestoları Başlatan Partinin Yasaklanması
Protestoların sona ermesinin ardından, 29 Temmuz’da Avami Birliği Partisi önderliğindeki 14 partiden oluşan bir grup, kamuda kontenjan protestolarında “vandalizm ve kargaşa ile ülkeyi istikrarsızlaştırmakla” suçladıkları Cemaat-i İslami Partisi ve partinin öğrenci kolunu yasaklama kararı aldı. Parti ve öğrenci kanadı Chhatra Shibir, 1 Ağustos’ta resmen yasaklandı.
