Uluslararası Okuryazarlık Günü
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), 1967 yılında aldığı karar doğrultusunda her yıl 8 Eylül’ü “Uluslararası Okuryazarlık Günü” olarak kutlamaktadır. Bu özel gün, okuryazarlığın temel bir insan hakkı olduğunu vurgulamakta ve toplumların karşılıklı anlayış, sosyal uyum ve barış için okuryazarlığın önemine dikkat çekmektedir. UNESCO’ya göre okuryazarlık, diğer haklardan faydalanmanın önünü açan bir kapıdır. Okuryazarlık, bireylerin daha fazla bilgi, beceri, değer, tutum ve davranış edinmelerine yardımcı olarak onları toplumun aktif bir parçası haline getirir.
Ayrıca, okuryazarlık sayesinde insanlar yoksullukla mücadele edebilir, iş gücüne ve piyasalara katılım oranlarını artırarak ülkelerin kalkınmasına olumlu katkılarda bulunabilirler.
Salgın Döneminde Okuryazarlıkta Gerileme
UNESCO verilerine göre, 1979 yılında dünya genelindeki okuryazarlık oranı %68 iken, günümüzde dünya nüfusunun %86’sından fazlasının okuma yazma bildiği tahmin edilmektedir. Ancak son 50 yılda elde edilen bu istikrarlı ilerlemeye rağmen, COVID-19 salgını sırasında eğitim erişiminde yaşanan kısıtlamalar nedeniyle okuryazarlık seviyelerinde bir gerileme yaşanmıştır. 2022 verilerine göre, 15 yaş ve üzerindeki her 7 yetişkinden en az biri temel okuryazarlık becerilerinden yoksundur. Bugün, 250 milyon çocuk ve genç hala okula gidememekte ve 754 milyon yetişkin temel okuryazarlık becerilerine sahip değildir. Ayrıca, milyonlarca çocuk okuma, yazma ve matematikte temel yeterlilik seviyelerine ulaşmakta zorlanmaktadır.
Cinsiyet Eşitsizliği ve Okuryazarlık Oranları
Dünya genelinde okuma yazma bilmeyen 754 milyon yetişkinin neredeyse üçte ikisi kadındır. 15 yaş ve üzerindeki erkeklerde okuryazarlık oranı %90 iken, bu oran kadınlarda %82,7 olarak belirlenmiştir. Bu cinsiyet eşitsizliği, gelişmekte olan ülkelerde erkeklerin çalışmaya gitmesi beklenirken, kadınların genellikle evde kalıp ev işleri ve çocuk bakımıyla ilgilenmesi gerektiği düşüncesinin yaygın olmasından kaynaklanmaktadır. Gelişmiş ülkelerde ise cinsiyetler arasındaki fark çok daha azdır.
Gelişmiş ve Az Gelişmiş Ülkelerde Okuryazarlık Oranları
Gelişmiş ülkeler, %96 veya daha yüksek bir yetişkin okuryazarlık oranına sahipken, az gelişmiş ülkelerin ortalama okuryazarlık oranı %65 seviyelerinde kalmaktadır. Okuryazarlık seviyesinin en düşük olduğu ülkeler, aynı zamanda dünyanın en yoksul bölgelerinin de bulunduğu Güney Asya, Batı Asya ve Sahra Altı Afrika’dır. Bu bölgelerde, eğitime erişim olsa bile ekonomik zorluklar yaşayan aileler, çocuklarının okula gitmesini beklemek yerine çalışıp para kazanmasını tercih edebilmektedir.
Finlandiya, Grönland, Lüksemburg ve Norveç gibi ülkeler, okuryazarlık oranı %100 seviyesine ulaşan ülkeler arasında yer almaktadır. Birleşmiş Milletler, “Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri” çerçevesinde 2030 yılına kadar tüm dünyanın okuryazar olmasını hedeflemektedir.
