SN 1181: Zombi Yıldızın Gizemi
Bilim insanları, Kraliçe veya Koltuk (Cassiopeia) takımyıldızının yakınlarında, milattan sonra (MS) 1181’de patlayan ve 6 ay boyunca gökyüzünde Satürn kadar parlak görünen süpernovanın oluşturduğu küresel bulutsunun merkezinde, sıcak bir beyaz cüce ya da daha yaygın bilinen adıyla “zombi yıldız” buldu. CNN‘in haberine göre, teleskobun icadından önceki dönemlere tarihlenen bu süpernova, “SN 1181” olarak adlandırılmakta ve Çin ile Japon tarihi kayıtlarında geçici bir yıldız olarak “konuk yıldız” olarak anılmaktadır.
Araştırma ekibi, modellemesi yapılan bulutsunun, hala gözlemlenebilen dev gaz ve toz bulutuyla arşivdeki teleskop gözlemlerini karşılaştırarak, “SN 1181″in nadir görülen “Tip Iax” türünde, iki beyaz cüce yıldızın çarpışması sonucunda meydana gelen bir termonükleer patlama olduğunu belirledi.
SN 1181: Samanyolu Galaksisi’ndeki Tek Örnek
“Tip Iax” türü süpernovalar, “Tip Ia” olarak adlandırılan ve ikili yıldız sistemlerinde meydana gelen süpernovaların daha nadir bir türüdür. Bu süpernova, “Tip Ia” türünden daha az güçlü ve daha sönük olup, patlama sonucunda geride bir “zombi yıldız” bırakmaktadır. Bu tür süpernovaların, bir patlamadan ziyade iki yıldızın çarpışmasıyla ortaya çıkan bir enerji yayılımı ile meydana geldiği düşünülmektedir.
- Araştırmanın başyazarı Takatoshi Ko, Tokyo Üniversitesi’nde astronomi doktora öğrencisidir.
- Ko, şu anda bu tür süpernovalar için 20 ila 30 aday belirlendiğini, ancak “SN 1181″in Samanyolu Galaksisi’ndeki tek örnek olduğunu vurguladı.
Çalışmada, önceki araştırmalarda tespit edilen ancak nedeni açıklanamayan yüksek hızlı yıldız rüzgarının, 20 yıl kadar önce başladığı ve bunun merkezdeki “zombi yıldızın” yüzeyinden kaynaklandığı tespit edilmiştir. Ko, bilgisayar modelinin, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) XMM-Newton Uzay Teleskobu ve ABD Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA) Chandra X-ışını Gözlemevi verileriyle tutarlı bir şekilde “SN 1181″in “Tip Iax” türü süpernova olduğunu gösterdiğini ifade etti. Ayrıca, oluşan bulutsuda birbirinden ayrı iki şok bölgesi tespit etmiştir.
Merkezdeki Zombi Yıldız Yeniden Yanıyor Olabilir
İlk şok bölgesinin, cüce yıldızların çarpışması nedeniyle oluşan süpernova dalgasından kaynaklandığını belirten Ko, yeni ortaya çıkan şok dalgasının, merkezdeki “zombi yıldızın” ilk patlamadan yüzyıllar sonra, son 20-30 yıl içinde yeniden yanmaya başladığını gösteriyor olabileceğini kaydetti. Ko, “‘SN 1181’in tamamlanmamış bir patlama olan Tip Iax süpernova olması nedeniyle yıldızın yeniden alevlendiğini varsayıyoruz. Sonuç olarak, patlamanın püskürttüğü maddeler tamamen kaçamadı ve merkezdeki beyaz cücenin çekimsel etkisinde kaldı. Bu maddeler, yerçekimi nedeniyle beyaz cücenin üzerine birikerek onun yeniden alevlenmesine yol açmış olabilir.” şeklinde konuştu.
Merkezde Yüksek Hızda Dönen Bir Beyaz Cüce Tespit Edildi
“SN 1181″in Samanyolu Galaksisi’ndeki yerini, İngiltere’deki Manchester Üniversitesinden astrofizik profesörü Albert Zijlstra 2021 yılında bulmuş ve patlamanın oluşturduğu bulutsunun merkezinde Dünya boyutlarında nükleer yakıtını tüketmiş, hızla dönen bir beyaz cüce olduğunu tespit etmiştir. Zijlstra, merkezdeki zombi yıldızın hidrojen ve helyum içermemesinin alışılmadık bir durum olduğunu ve “SN 1181″in patlamadan çok iki cüce yıldızın birleştiğine dair kanıtlar sunduğunu açıklamıştır.
Bu araştırma, “The Astrophysical Journal” dergisinde yayımlanmıştır.
