İspanya ve Yunanistan’da Overturizm Krizi
Barcelona’daki göstericiler, turistlerin yoğunluk nedeniyle mağduriyet yaşadığı bölgelerde su tabancalarıyla müdahalede bulundu, sokaklara “Evine dön turist!” sloganlarını yazdı. SET (Southern Europe Against Touristification) isimli hareketin çağrısıyla düzenlenen gösterilere birçok Avrupa şehri katıldı. Başta Barselona olmak üzere İbiza, Palma de Mallorca, Granada, Malaga, San Sebastian, Lizbon, Venedik, Napoli, Cenova, Palermo ve Milano gibi popüler turizm merkezlerinde geniş katılımlarla protestolar gerçekleştirildi.
Öte yandan, Louvre Müzesi, aşırı turist yoğunluğu sebebiyle greve giderek ziyaretçilere kapılarını sınırlı sayıda açtı. Yıllık yaklaşık 8.7 milyon ziyaretçiye ev sahipliği yapan Paris’in en büyük müzesi, personelin grevi nedeniyle büyük ölçüde kapandı. Çalışanlar, “kontrol edilemez kalabalıklar” ve “müze içi çöküş” endişeleriyle tepkilerini dile getirirken, binlerce turist saatlerce bilet kuyruğunda beklemek zorunda kaldı.
Türkiye’de Turizm ve Overturizm Riski
Venedik’ten Atina’daki Akropolis’e kadar birçok turistik merkez, sınır uygulamalarıyla ziyaretçi kapasitesini kontrol altına almaya başladı. Uzmanlar ise, Türkiye’de de benzer sorunların kapıda olduğunu belirtiyor. Uluslararası alanda sürdürülebilir turizm ve overturizm konularında çalışmalar yapan Kennesaw State University’de görev yapan Prof. Dr. Melih Madanoğlu, özellikle İstanbul ve Bodrum’un bu sorunlardan en çok etkilenen bölgeler olduğunu ifade etti.
Prof. Madanoğlu’na göre, İstanbul’da Sultanahmet ve çevresinde yoğun turist akını, bölgedeki yerel halkın yaşam kalitesini olumsuz etkiliyor. Pandemi sonrası iç turizmin artmasıyla birlikte Bodrum’da ciddi bir nüfus patlaması yaşandı. Altyapı sistemleri (su, trafik, atık yönetimi) zorlandı, konut fiyatları hızla yükseldi, yaşam maliyetleri arttı. Bu durum, yerel halkın günlük yaşamını olumsuz yönde etkiliyor.
Türkiye’de Fiyatlar ve Rekabet Durumu
Türkiye, sezonu yüksek fiyatlar ve düşük doluluk oranlarıyla açtı. Yaz sezonunda, Yunanistan’ın ardından İspanya’yı da geride bırakarak fiyat artışlarına şahit olundu. Kur politikası ve maliyetlerin yükselmesi, rekabet güçlerini zayıflattı. Maliyetlerin artması ve döviz kurunun etkisiyle fiyatlar gerilemedi, bu da Türkiye’nin turizmdeki rekabet gücünü azalttı. Sonuç olarak, Şubat ve Mart aylarında geçen yıla kıyasla %13 oranında turist kaybı yaşandı. Haziran ayında ise turist sayısında %3-5 oranında artış görüldü, fakat Temmuz ve Ağustos ayında maliyetler ve fiyatlar İspanya’nın da üzerine çıktı. Son 4 yılda euro bazında fiyatlar yaklaşık %40 arttı. Bu durum, Türkiye’ye gelen turistlerin daha uygun fiyatlı alternatifler aramasına neden oldu ve İspanya ile Yunanistan gibi ülkeler ön plana çıktı.
Overturizm ve Sosyal, Ekonomik ve Felsefi Boyutlar
■ Overturizm nedir? Kalabalık ve yoğunluk, sadece görünür bir sorun değil. Asıl ciddi sorun, bölgedeki yaşam kalitesinin düşmesi, yerel halkın günlük yaşamını olumsuz etkilemesi ve çevresel tahribattır. Gürültü, hava ve su kirliliği, trafik yoğunluğu ve kira fiyatlarındaki artış gibi sonuçlar, overturizmle doğrudan bağlantılıdır.
■ Türkiye’de bu sorunlar nasıl seyrediyor? Özellikle 1990’larda, İstanbul’daki Beyazıt ve Laleli gibi bölgelerde Rus turist akınıyla ticari hareketlilik artmış, ancak zamanla sokaklarda yürümek güçleşmiş ve yaşam kalitesi düşmüştür. Bu, plansız turizm büyümesinin kaçınılmaz sonucu olarak ortaya çıkmıştır.
■ Pandemi sonrası süreç ve etkileri Pandemi, turizmin aniden durmasına neden oldu. Venedik’in kanallarının temizlenmesi ve Barselona’nın sessizliği, turizmde geçici bir durgunluk yarattı. Ancak, pandeminin ardından artan seyahat arzusu, kontrolsüz şekilde yönetilince, overturizm sorunları daha da derinleşti.
■ Bu sorunların sosyal, ekonomik ve felsefi boyutları Sosyal açıdan, yerel halkın mahallelerinden kopması ve yaşam alanlarının bozulması söz konusu. Kısa vadeli ekonomik kazançlar, uzun vadede yerel işletmelerin küresel markalara dönüşmesine ve yaşam maliyetlerinin artmasına sebep olur. Felsefi açıdan ise, turizm kavramı ve anlamı sorgulanmaya başlamıştır. Turizm, sadece sayısal büyüme değil, aynı zamanda yaşam kalitesini ve sürdürülebilirliği esas alan bir anlayışa dönüşmelidir.
Çözüm ve Sürdürülebilir Turizm Yaklaşımları
■ Fiyat artışları sorunu çözer mi? Sadece fiyatları yükseltmek, sosyal adaletsizlikleri artırır ve turizmi sadece ekonomik gücü olanlara erişilebilir hale getirir. Kalıcı ve adil çözümler, kapasite yönetimi, alternatif destinasyonların teşvik edilmesi ve ziyaretçilere yönelik eğitim programlarıyla mümkündür.
■ Türkiye’de alınması gereken önlemler Turizm kapasite analizleri yapılmalı, farklı mevsimlere yayılmış alternatif turizm türleri (eko-turizm, gastronomi, kültür turizmi vb.) teşvik edilmelidir. Ayrıca, sektörde kalite ve sürdürülebilirlik odaklı bir yaklaşım benimsenmeli, sadece turist sayısına değil, yaşam kalitesine de önem verilmelidir.
