Türk Karikatürünün Usta İsimlerinden Turhan Selçuk
Türkiye’nin ve dünyanın değişen (aynı zamanda hiç de değişmeyen) bunalımlarını, insan prototiplerini az sözle çok çizgiyle, eleştirel ve esprili bir dille anlatan Turhan Selçuk’un karikatürleri, on yıllık dönemlere ayrılmaktadır. Bu dönemlerin içerisinde, kendine has hayran kitlesine sahip Abdülcanbaz’ın ve Hababam Sınıfı’nın oluşumuna tanıklık edilebilmektedir. Selçuk’un ulusal ve uluslararası başarıları, onun söyledikleri ve ona söylenenler eşliğinde çıkılan bu yolculukta, Turhan Selçuk’un portresi, sanatı ve çok sevdiği insanlığa bıraktığı mirası izlenebilir.
“Gazi Mustafa Kemal’in önderliğinde zaferle sonuçlanan Bağımsızlık Savaşı’ndan sonraki yılların coşkusu, heyecanı ve onurunun uzantıları çizdiklerime yansıdı.” diyen Turhan Selçuk, 1950’de yeni bir karikatür anlayışının simgesi haline gelmiştir. “Karikatürün gücü evrensel olmasından kaynaklanır. Çevirmene gereksinim duymadan; aracısız, doğrudan okunabilir. Mizahla, eleştiriyle yüklü çizgilerin eğilimi evrensel bir alfabeyi oluşturur. 70 yıl boyunca sözle değil, çizgiyle düşündüm. Karikatürlerimin altında yer alan -yazısız- kelimesini bile fazlalık sayarak çıkardım.” cümleleriyle çizginin gücünü vurgulayarak yazısız karikatürün öncüsü olmuştur.
Özgün bir üsluba, bakış açısına ve yoruma sahip olan Turhan Selçuk, kimsenin etkisi altında kalmadan eserler üretmiştir. 1950’lerde oluşturduğu çizgi diliyle, Turhan Selçuk’un ünü uluslararası boyuta ulaşmıştır. Karikatürleri, dünyanın önde gelen mizah, sanat, siyaset dergilerinde ve gazetelerinde yayımlanmış; yabancı ajanslar karikatürlerini dünyanın dört bir yanına dağıtmıştır. Selçuk, Türkiye’ye uluslararası ödüller kazandırmıştır. 1940’dan 2010’a dek, Türkiye ve dünyadaki politik, ekonomik, sosyal, sanatsal ve tarihi olayları karikatürleriyle yorumlamıştır. Evrensel ve zamansız bir kimliği temsil eden karikatürleri, geçmişi, günümüzü ve geleceği yansıtmaya devam edecektir.
USTA ÇİZERDEN ÖZDEYİŞLER
Karikatürün amacı salt güldürü değildir. Bağnazlığın, tutuculuğun, cehaletin, çıkarcılığın ve bilinçsizliğin desteklediği kötülükler, ihanetlerle dolu bir dünyada iyilikleri, güzellikleri sezebilmek, görebilmek ve anımsayabilmek, bilim alanında, sanat alanında yarınki kuşaklara kalacak yapıtları bırakabilmek, insanı insan yapan ve mutlu kılan başlıca nedenlerdir.
Politik karikatürler, gelip geçici gibi görünür ve birçok kişi de politik karikatürlerin ömürlerinin az olduğunu düşünür. Gazetede basılır, yirmi dört saat yaşayan bir çeşit kelebek gibi ertesi sabah ölür. Ancak bu, tümüyle doğru bir düşünce değildir. Siyaset ne kadar değişik görünse de, birbirine benzer olayların periyodik devamıdır. Bu bağlamda, zamana dayanacak karikatürler çizmek mümkündür. Yaşadığımız politik dönem içinde değişen olayların değişmez özünü yakalayan bir karikatürist, yarınlara kalacak yapıtlar yaratabilir.
Günlük basın karikatürü, bir soluk işidir; bir maratondur. Başarılı olabilmek ve sürdürebilmek için çok yönlü olmak gerekir. Kendine özgü bir dünya görüşüne, kendine özgü bir çizgiye sahip olmak, sanat alanında, kültür alanında, sosyal ve politik alanda bilgiler edinebilmek için sürekli çalışmak ve çaba sarf etmek gerekmektedir.
KARİKATÜR AYDINLANMANIN SANATIDIR…
Karikatür, “Aydınlanma”nın sanatıdır. Rönesans’la birlikte başlamış, 18. yüzyılda doğmuştur. Akılcı bir sanattır karikatür; akla ve zekâya dayalıdır. Bu nedenle, karikatürcü, toplumun önünde giden sorumlu bir kişiliğe sahiptir. Ancak sanatçılar, biraz da hayalperesttirler diyebiliriz. Karikatürcülerin mesleklerinden kaynaklanan bir olgudur bu. Ben de çoğu kez düşler kurarım kendi iç dünyamda. Şu sınırlar kalksa, şu bin çeşit dil ortadan kalksa, bu teknoloji çağında ilkel inançlarla yüklenmiş bağnazlık sona erse, “akılcılık” yeryüzüne egemen olsa diye düşünürüm. Irkçılık yok olsa derim. Ve bu büyük düşümde barışla, onurla, özgürlüklerle, iyiliklerle ve güzelliklerle dolu, savaşsız bir dünyanın özlemini çekerim.
Turhan Selçuk, 1995
