Engellilerin Emeklilik Haklarında Önemli Değişiklik
Engellilerin emeklilik hakları ve aylıklarının hesaplanmasında kullanılan “Baltazar Formülü” 15 Ocak itibarıyla yürürlükten kaldırıldı. Bu düzenlemenin yerini, engellilerin çalışma gücü kayıp oranlarını esas alan yeni bir sistem aldı. Eski sistemde, engelli bireylerin göz, kulak, böbrek, kol, bacak gibi tüm organlarındaki engel oranları toplanarak emeklilik hakkı belirleniyordu. Ancak, yeni uygulamada yalnızca en yüksek engel oranı dikkate alınmaya başlandı. Bu değişiklik, sadece yeni emeklilik başvurularını değil, Baltazar formülüne göre daha önce emekli olmuş olan mevcut engellilerin haklarını da olumsuz etkileyecek. Sonuç olarak, maaşların düşmesi ve bazı emekliliklerin iptal edilme riski ortaya çıkıyor.
Yeni Düzenleme Hakkında Detaylar
Türkiye genelinde 158 engelli örgütünün temsil edildiği Engellilerin Haklarına Erişim Platformu Sözcüsü Turhan İçli, Cumhurbaşkanı onayıyla 15 Ocak’ta yasalaşan bu düzenlemenin, tüm engellilerin emeklilik haklarının geriye gittiğini vurguladı. İçli, Sosyal Sigortalar Kanununda yapılan kritik değişiklikleri ve etkilerini şu şekilde açıkladı:
- 5510 sayılı yasada yapılan değişiklikle Baltazar formülü kaldırıldı.
- Yeni sistemde 9 Ocak 2025’ten itibaren geçerli olacak şekilde “çalışma gücü kayıp oranı” formülü getirildi.
- Örneğin, Baltazar sisteminde yüzde 45 görme engeli olan bir bireyin ayrıca yüzde 20 böbrek, yüzde 10 kalp ve yüzde 30 diyabet hastalığına bağlı engelleri varsa, bu oranlar toplanarak ortalama yüzde 52 gibi bir oranla emekliliğe hak kazanıyordu.
- Yeni sistemde ise yalnızca en yüksek engel olan görme engeli dikkate alınacak; diğer engeller göz ardı edilecek. Bu durum, daha geç emeklilik ve daha düşük emekli aylığı anlamına geliyor.
Anayasaya Aykırılık İddiaları
Turhan İçli, engellilerin iş gücünü belirleme yetkisinin Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) geçtiğini belirterek, “Sürekli ya da süreli engel durumuna bakılmaksızın, engellilerin derecelerinin yeniden muayeneye gönderileceğini ve SGK’nın iş gücü raporu isteyeceğini” ifade etti. Yeni formüle göre, çalışma gücü kaybı düşük çıkan bazı bireylerin maaşları düşecek veya emeklilikleri iptal edilebilecek. İçli, bu durumu “çok acımasız ve haksız bir düzenleme” olarak nitelendirdi. Ayrıca, hukukçu olan İçli, düzenlemenin kazanılmış hakları yok etmesi nedeniyle Anayasa’ya da aykırı olduğunu savundu.
