Özel Jetlerin İklim Adaletsizliğindeki Rolü
2025 yılının henüz başlarındayken, dünyanın en zengin yüzde biri, insan başına düşen ortalama “karbon bütçesini” tüketmeyi başarmış durumda. Oxfam isimli uluslararası yardım kuruluşu, bu durumu süper zenginlerin özel jetlere olan aşırı bağımlılığına bağlıyor ve bu jetleri “iklim adaletsizliğinin simgesi” şeklinde tanımlıyor.
Oxfam’ın Kıdemli İklim Adaleti Politikaları Danışmanı Chiara Liguori, “Gezegenimizin geleceği pamuk ipliğine bağlıyken, süper zenginlerin gösterişli yaşam tarzları ve çevreye zarar veren yatırımlarıyla insanlığın geleceğini tehlikeye atmasına izin verilmemeli” diyor. Bu bağlamda, Liguori, “Hükümetler, en zengin kirleticilere yaranmaktan vazgeçmeli ve onlara gezegenimize verdikleri zararın adil bir bedelini ödetmelidir. Harekete geçmeyen liderler, milyarlarca insanın hayatını tehdit eden bir krizin içinde suçludurlar” şeklinde ekliyor.
Dünya genelinde, en zengin yüzde 1’i oluşturan 77 milyon kişi bulunuyor. Bu grupta milyarderler, milyonerler ve 140.000 doların üzerinde gelire sahip bireyler yer alıyor. Oxfam’ın son raporuna göre, süper zenginlerin karbon emisyonları, sıradan insanların emisyonlarından çok daha fazla. Yıllık karbon bütçesi kişi başına 2,1 ton CO2 olarak belirlenirken, bu zengin kesimin emisyonları, sınırları hızla aşıyor. Süper zenginler, yılda kişi başına 67 ton CO2 salınımı yapıyor; bu da onların küresel yıllık karbon bütçesindeki paylarını yalnızca 10 günde tükettiği anlamına geliyor.
Karşılaştırma yapacak olursak, dünyanın en yoksul yüzde 50’sindeki bir birey, yılda sadece 0,7 ton CO2 kullanıyor. Bu da onların yıllık paylarını tüketmesinin yaklaşık üç yıl sürdüğü anlamına geliyor. Oxfam’ın hesaplarına göre, Paris Anlaşması’nın 1,5°C hedefine ulaşmak için süper zenginlerin 2030 yılına kadar karbon emisyonlarını yüzde 97 oranında azaltmaları gerekiyor. Ancak 2015-2030 yılları arasında, en zengin yüzde 1’lik kesimin kişi başına düşen tüketim emisyonlarının yalnızca yüzde 5 oranında azaltılması bekleniyor.
Liguori, “Küresel sıcaklıklar yükselmeye devam ederken, İngiltere’nin artan iklim finansmanı ihtiyaçlarını karşılamak ve eşitsizlikle mücadele etmek için kendi payına düşen yeni ve adil finansmanı nasıl üreteceğini göstermesi gerekiyor” diye belirtiyor. Ayrıca, “Özel jetler ve süper yatlar gibi çevreyi kirleten lüks araçlara önemli ölçüde daha fazla vergi koymak, hükümetin atabileceği en etkili adımlardan biridir” diyor.
2023 yılında, en sık uçan özel jet sahiplerinin her biri, toplamda 2.400 ton emisyon üretti; bu, ortalama bir bireyin emisyonundan tam 500 kat daha fazla. Yine 2023 yılında, pop yıldızı Taylor Swift ve Amazon kurucusu Jeff Bezos gibi ultra zengin jet sahipleri, toplamda 4.301.561 uçuşta yaklaşık 26.000 saat uçtular. Ancak araştırmacılar, bu yolculukların önemli bir kısmının otomobil veya diğer ulaşım araçlarıyla yapılabileceğini savunuyor. 2023 yılında gerçekleştirilen özel jet uçuşlarının neredeyse yarısı, 500 km’den daha kısa mesafelerde gerçekleşti. Yaklaşık yüzde beşi ise 50 km’den bile daha kısa mesafeleri kapsıyordu.
