Michael Lockshin ve Usta ile Margarita
Yönetmen Michael Lockshin, ünlü Rus yazar Mikhail Bulgakov’un rejim karşıtı başyapıtı Usta ile Margarita romanından uyarladığı filminde, Vladimir Putin’in yönettiği Rusya’nın yeniden karanlık çağlara sürüklendiğine dikkat çekiyor. Bu film, bugüne dek Rusya’da gerçekleştirilen en yüksek bütçeli yapım olarak dikkat çekiyor. 1.2 milyar rublelik bir bütçeye sahip olan film, sinemalarda bir aydan fazla gösterimde kalmayı başardı ve izleyici sayısı 5.6 milyona ulaştı. Gişe getirisi ise 20 milyon avro olarak kaydedildi. Eleştirmenlerin %79’unun filmi beğenmesi ve olumlu yorumlar yapması, filmi halkın ve eleştirmenlerin gözünde büyük bir başarı haline getirdi.
Putin yanlısı medya, bu büyük olayın politik mesajına dikkat çekerek, uyarlamanın kalitesini öve öve göklere çıkardı. Rus Kültür Bakanlığı, filmin bütçesine önemli miktarda destek sağlamıştı; ancak Rusya’nın Ukrayna’ya savaş açmasının ardından durum birdenbire değişti. Kremlin, ekonomik destek verdiği bu filmi hemen sansürleyerek yasakladı. Lockshin, savaş öncesinde ABD’ye gitmiş ve açıkça Ukrayna’yı desteklediğini belirtmişti. Yönetmenin kimliği ve tutumu, aşırı dincileri oldukça rahatsız etti. Ancak bu rahatsızlık, filmi satanist ve Rusya karşıtı olarak suçlayan medya-televizyon propagandacıları ile sosyal ağlardaki polemiklerin, Usta ile Margarita’nın milyonlarca Rus tarafından sinemalarda izlenmesini engelleyemediğini gösteriyor.
Lockshin, totaliter Sovyetler Birliği dönemini eleştiren, Rus edebiyatının başyapıtı olarak nitelendirilen bu romanın sinemaya uyarlanmasının zorluklarını biliyor. Olayları kronolojik sıraya göre anlatmamayı tercih ederek, bu yöntemle izleyicilerin filmi daha anlaşılır bir şekilde izlemelerini sağlıyor.
‘Gerçek Yazar Susarsa Ölür’
Film, 1930’larda fütüristik Moskova’da, adı Usta olan ünlü bir yazarın mesleğinin zirvesindeyken yaşadığı bir skandalla başlıyor. Yazarlar Birliği’nin toplantısında, Usta’nın Pontius Pilatus’tan esinlenerek yazdığı kitap ve tiyatro oyunu, yetkililer tarafından eleştiriliyor ve dini eğitim propagandası yaptığı gerekçesiyle yasaklanıyor. Kitabın editörü Berlioz, kitabı satıştan çekeceğini belirtirken, oyun da repertuardan kaldırılıyor. Usta’nın yazarlar birliği kartı elinden alınıyor. ‘Hiçbir yazar susmaz, gerçek bir yazar susarsa ölür’ diyen Usta, 1 Mayıs gösterileri sırasında Margarita ile tanışıyor. Evli olan Margarita, Usta’nın ilham perisi ve metresi haline geliyor. Onun aşkı ve cesaretiyle, yazar kendisi ve çevresiyle ilgili yeni bir roman yazmaya girişiyor.
Bu romanda, şeytan Woland kimliğinde (Goethe’nin Faust‘unda da yer alan şeytan) ve maiyeti Moskova’ya gelir. Kentteki yaşamı karıştırarak, tiyatroda kara büyü gösterisi yapıyorlar. Yetkililer, Usta’nın yine sakıncalı bir roman yazdığını arkadaşının şair Aloizi tarafından ihbar edilmesiyle öğreniyorlar. Yalta’daki psikiyatrik hastaneye kapatılan Usta, burada elektro şok ile işkenceye maruz kalıyor. Usta, romanını tamamladıktan sonra, Margarita’ya vermesi için hemşireye teslim edip intihar ediyor. Margarita, romanı okuduktan sonra zehir içerek büyücüye dönüşüyor ve Şeytan’ın balosunda Usta’yı buluyor.
Usta’yı canlandıran Yevgeni Tsyganov ile Margarita’yı oynayan Yuliya Snigir’in performansları mükemmel. Yapımın ses tasarımı, görüntü yönetimi ve müzikleri olağanüstü bir şekilde harmanlanmış. Finaldeki kitapları yakma sahnesi, Moskova’nın alevler içinde kalması oldukça etkileyici bir görsel şölen sunuyor. Bu görüntüler, Moskova yangınıyla, günümüz Rusya’sına yapılan ince bir göndermenin de altını çiziyor. Film, genç bir ekip tarafından çekilmiş olup, yönetmen Lockshin, Ukrayna’ya maddi yardımda bulunmayı ve Ukraynalı belgeselcileri desteklemeyi sürdürüyor. Ancak, Rus sinemasının ünlü oyuncuları Tsyganov ile Snigir, bu durumu nedeniyle aforoz edildiler ve artık Rusya’da oyuncu olarak çalışabilmeleri mümkün değil.
Sonuç olarak, son iki yıldır Rusya’daki yeni gerçek, Bulgakov’un Stalin rejimini eleştirdiği Usta ile Margarita romanından daha karanlık bir hale gelmiş durumda.
