Büyük Kırmızı Leke’nin Gizemi: Jüpiter’in Atmosferindeki Muazzam Fırtına
Jüpiter’in atmosferinde belki de binlerce yıldır dinmeyen devasa bir fırtına sonucunda oluşan Büyük Kırmızı Leke, ya da İngilizce kısaltmasıyla GRS (Great Red Spot), bilim insanlarını şaşırtmaya devam ediyor. Son yapılan gözlemler, bu gizemli bulut oluşumunun daha önce düşünüldüğünden çok daha dinamik bir yapıya sahip olduğunu ortaya koydu.
90 gün süresince gerçekleştirilen düzenli gözlemler, GRS’nin eliptik şeklinin büyük miktarda boyut değiştirebildiğini ve farklı yönlerde ezilebildiğini ortaya çıkardı. Bu durum, daha önce bu leke hakkında sahip olduğumuz sabit ve kararlı izlenimlerin aksine, oldukça değişken bir yapıya işaret ediyor. Aslında bu dev lekenin şeklinin değişmesi bilim insanları için pek de sürpriz değil; teorik olarak böyle bir durumun mümkün olduğu zaten biliniyordu. Unutulmamalıdır ki, bu leke katı bir yapı değil, tam aksine bir bulut kümesi. Rüzgarların yön değiştirmesiyle dağılmasının kaçınılmaz olduğu zaten beklenen bir sonuçtu. Ancak, bu kadar büyük boyut değişimleri ilk kez gözlemleniyor.
Asıl ilginç olan, bu lekenin belki de binlerce yıldır orada bulunmasına rağmen şeklinin hâlâ bu kadar değişken olması. Kimse GRS’nin ne kadar süredir var olduğunu kesin olarak bilemiyor. Ancak son birkaç yılda, lekenin boyutunun belirgin bir şekilde küçüldüğü görülüyor. Öte yandan, Aralık 2023 ile Mart 2024 arasındaki gözlemler, bu lekenin adeta bir stres topu gibi itilip sıkıştırıldığını gösteriyor. Bu leke ne yapmaya çalışıyor?
NASA’nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nden bilim insanı Amy Simon, konuyla ilgili yaptığı açıklamada, “Hafif değişiklikler olabileceğini biliyorduk ama boyutunun bu denli salınacağını beklemiyorduk. Bilgilerimize göre, daha önce böyle bir durum kaydedilmedi. Bu, GRS’nin doğru görüntüleme ritmine sahip olduğumuz ilk deneyim. Hubble’ın yüksek çözünürlüğü sayesinde, GRS’nin daha hızlı ve daha yavaş hareket ederken aynı anda içe ve dışa sıkıştığını gözlemleyebiliyoruz. Bu oldukça beklenmedik bir durum ve şu anda bu hareketin nedenini hidrodinamik açıdan açıklayamıyoruz.” diyerek durumu özetledi.
Filmlere de ilham kaynağı olan Jüpiter ve üzerindeki dev kırmızı leke ile ilgili gizemler her geçen gün artıyor. Şimdilik, bu muazzam atmosfer olayını yakından inceleme şansımız bulunmuyor. Zira bulut kütlesinin içindeki basınç ve atmosfer koşulları, dünya yapımı bir uzay aracı için son derece tehlikeli ve vahşi bir ortam oluşturuyor.
