Enerji Devriminin Yeni Sınırı: Çin’in Çığır Açan Nükleer Reaktörü
Günümüz dünyasında enerji ihtiyacını karşılamanın ve sürdürülebilirliği sağlamanın yolları sürekli olarak araştırılıyor. Ancak Çin, bu alanda yaptığı cesur ve yenilikçi hamlelerle dikkatleri üzerine çekiyor. Ülkenin batısında, Gansu eyaletinde gerçekleştirilen deneysel bir projeyle, deneysel bir nükleer fisyon reaktörüne yakıt yüklenerek büyük bir adım atıldı. Bu gelişme, sadece mühendislik başarısı olmakla kalmayıp aynı zamanda enerji üretiminde devrim niteliğinde bir dönüm noktası olma potansiyeli taşıyor. Çalışmalar, reaktörlerin çalışırken yakıt ikmali yapabilmesine imkan tanıyarak, enerji üretiminin durmaksızın sürdürülebilmesini sağlıyor. Bu özellik, bugüne kadar nükleer enerji alanında karşılaşılan en büyük sınırlamalardan birinin aşılmasına işaret ediyor. Çinli bilim insanlarının bu başarıyı, ABD’nin uzun yıllar gizli tutulan ve sonradan kamuoyuna sunulan araştırmalarından ilham alarak geliştirdikleri toryum temelli bir sistemle gerçekleştirdiği belirtiliyor.
Toryum ve erimiş tuz teknolojisinin gücü 2018 yılında inşasına başlanan ve yaklaşık 5 yılda tamamlanan bu deneysel reaktör, geleneksel uranyum yerine toryum kullanıyor ve sıvı formdaki erimiş tuzları hem yakıt hem de soğutucu olarak kullanmasıyla dikkat çekiyor. Bu teknolojiye Toryum Erimiş Tuz Reaktörü (MSR) deniyor. MSR sistemleri, konvansiyonel nükleer santrallere kıyasla daha düşük radyasyon riski, daha az nükleer atık ve daha güvenli işletim avantajları sunma potansiyeline sahip. Şu anda Gansu eyaletinde, Gobi Çölü’nde gizli bir bölgeye kurulan bu tesis, şu an 2 megavat (MW) enerji üretimiyle yaklaşık 2.000 hanenin elektrik ihtiyacını karşılamaya yetiyor. Bu miktar ilk aşamada sembolik olsa da, başarıyla yürütülen deneylerle birlikte çok daha büyük ölçekli nükleer santrallerin devreye alınması planlanıyor. Haziran 2023’te tam kapasiteyle çalışmaya başlayan bu tesis, dünyada şu anda faaliyette olan tek toryum temelli reaktör olma özelliği taşıyor. Deneylerin başarılı olması halinde, Çin önümüzdeki yıllarda çok daha büyük ve ticari boyutta toryum reaktörleri kurmayı hedefliyor. Bu stratejik adımlar, ülkenin enerji bağımsızlığını artırmak ve karbon emisyonlarını azaltmak gibi hedefleri doğrultusunda önemli bir dönüm noktası olacak.
Türkiye’de Yarım Kalan Bir Hayalin Hikayesi: Engin Arık ve Toryum Sevdası
Türkiye’nin enerji alanındaki girişimleri sadece günümüze değil, geçmişe de ışık tutuyor. Özellikle 2000’li yılların başında, Prof. Dr. Engin Arık ve ekibinin öncülüğünde, Türkiye’nin zengin toryum rezervlerini değerlendirmeye yönelik ciddi çalışmalar yapıldı. Ancak, trajik bir olay bu umut dolu projeye gölge düşürdü. 2007 yılında yaşanan ve üzerinde şüpheyle durulan uçak kazasında, Engin Arık ve ekibi hayatını kaybetti. Bu acı olay, Türkiye’nin toryum temelli enerji projelerinde büyük bir duraksama ve kesinti yaşanmasına neden oldu. Yine de, bu kayıplar ve engeller, Türkiye’nin bu alandaki potansiyelini tamamen ortadan kaldırmadı; aksine, bilim insanlarının ve enerji sektörünün bu konuda daha fazla araştırma yapma arzusunu diri tuttu. Günümüzde, dünya genelinde toryum teknolojilerinin yeniden yükselişte olması, Türkiye’deki potansiyelin ve hayallerin yeniden canlanmasına imkan sağlıyor. Belki de, Engin Arık’ın vizyonu, yeni nesil araştırmacılar ve bilim insanlarıyla yeniden hayat bulacak ve Türkiye, bu alanda önemli bir oyuncu olmaya yönelecek.
