Colorado Yüksek Mahkemesi, Fillere “Kişi” Statüsü Vermiyor
Kaliforniya’nın ilginç yasalarına göre, eyaletteki arılar balık olarak nitelendiriliyor. Ancak Colorado’da bu durum, fillerin “insan” olarak tanınmadığı gerçeğiyle daha da ilginç bir hal alıyor. Geçtiğimiz hafta, Colorado Yüksek Mahkemesi, Colorado Springs’teki Cheyenne Mountain Hayvanat Bahçesi’nde tutulan beş filin, yasal olarak serbest bırakılma taleplerinin geçersiz olduğuna karar verdi. Bu karar, ilk bakışta bir hayli tuhaf görünse de, arkasında oldukça ilginç bir hikaye yatıyor.
Her şey, hayvan hakları grubu The NonHuman Rights Project (NHRP) tarafından Cheyenne Mountain Beşlisi olarak bilinen beş filin (Missy, Kimba, Lucky, LouLou ve Jambo) yasa kapsamında “kişi” olarak kabul edilmesi gerektiğini savunan bir dava açmasıyla başladı. AP News’in haberine göre, böyle bir karar, hayvanların kendi özgürlükleri için dava açabilme hakkını tanıyabilirdi. Ancak bu durum, düşündüğünüzden daha karmaşık ve derin bir meseleyi işaret ediyor.
Filler, Rachel Dale tarafından 2017 yılında yapılan bir çalışmaya göre son derece zeki hayvanlardır. Dale, “Düşünceli bir iş birliği ve empati yeteneğine sahip olduklarını biliyoruz. Aynada kendilerini tanıyabiliyorlar.” diyerek filler üzerine önemli bir noktaya dikkat çekiyor. Colorado’daki davaya dahil olmayan Dale, “Bu yetenekler, hayvanlar arasında oldukça nadir ve primat olmayan türlerde ise çok daha az rastlanır.” ifadelerini kullanıyor.
Fillerin duygusal derinlikleri, insani olarak tanımladığımız şekillerde yaralı olan arkadaşlarına yiyecek ve su getirmeleri, birbirlerini yatıştırmaları ve sevdiklerinin kaybına karşı gösterdikleri yas ile gözler önüne seriliyor. Hatta ölülerini gömmeleri bile gözlemlenmiştir. Dahası, ABD yasalarına göre, insan olmayan varlıkların “kişi” olarak kabul edilmesine dair birçok emsal bulunmaktadır. Şirketler ve gemiler, “insan” olarak kabul edilirken, bazı bölgelerde doğanın kendisi de bu kapsama girmektedir. Bu bağlamda, filleri de bu kavramın içine dahil etmek büyük bir abartı olmayabilir.
Harvard Üniversitesi’nden Jill Lepore, NHRP’nin daha önce New York’ta Happy adlı bir fil adına açtığı davaya atıfta bulunarak, “Fil davası belki bir uç vaka, ama kesinlikle önemsiz bir dava değil.” demektedir. Colorado’daki gibi, o davada da mahkeme, Happy’nin bir insan olmadığına karar vermiştir.
- NHRP, Cheyenne Dağı Hayvanat Bahçesi’ndeki fillerin esaret altında tutulması nedeniyle “zihinsel ve fiziksel acı” çektiklerini ve beyin hasarı belirtileri gösterdiklerini iddia ediyor.
- Beş filin de Afrika’da doğduğunu ve 1970’lerle 80’ler arasında yavruyken yakalandığını belirtmek önemlidir.
Hayvanat bahçesi, bu fillerin Cheyenne Dağı’nı terk etmemesi gerektiğini savunarak, esaret altında geçirdikleri bu uzun süre ve grubun ileri yaşının önemli olduğunu ifade ediyor. Bir fili taşımak, en iyi koşullarda bile son derece zordur ve ABD’deki akredite fil koruma alanları, en az 18 saatlik bir sürüş mesafesinde yer almaktadır. Hayvanat bahçesi, fillerin, hayatlarının neredeyse tamamını küçük, esaret altında bir grupta geçirdikten sonra, tanımadıkları bireylerin bulunduğu daha büyük bir sürüye katılma becerisine veya arzusuna sahip olmadığını savunuyor.
Bu nedenlerle, hayvanat bahçesi, Salı günü yaptığı bir açıklamada, mahkeme kararının sonucundan memnuniyet duyduğunu ancak “işin bu noktaya gelmesinden hayal kırıklığına uğradıklarını” belirtti. Hayvanat bahçesi, bu kararın fillere duydukları saygıyı etkilemediğini ve son 50 yılda Hayvanat Bahçeleri ve Akvaryumlar Birliği’nden tam bir rapor almayı başaran dördüncü kuruluş olduklarını hatırlatıyor.
