Walter Salles’tan Biyografik Bir Baş Yapıt: Hâlâ Buradayım
Venedik Film Festivali’nde senaryo ödülü, Altın Küre’de kadın oyuncu ödülü kazanmış, Oscar’da ise film, yabancı film ve kadın oyuncu kategorilerinde adaylık elde etmiş olan Walter Salles, son filmi “Hâlâ Buradayım”da, Brezilya’nın askeri diktatörlük dönemi sırasında yaşanan insanlık trajedisini derin bir şekilde ele alıyor. Bu film, yaklaşık 20 bin insanın zorla kaybedilmesi, işkence edilmesi ve öldürülmesi gibi karanlık bir dönemi özgün ve yetkin bir anlatımla gözler önüne seriyor.
Yabancılaşma Teması
Salles, eski solcu milletvekili ve mühendis Rubens Paiva’nın (1929-1971) hayatını özellikle seçti, zira onun çocuklarıyla birlikte büyümüştü. Yönetmen, “Paiva’larla 1969 yılında Rio de Janeiro’da tanıştım; o zamanlar 13 yaşındaydım. 1964’te askeri cunta başa geçtiğinde, Paiva’lar, diplomat ve bankacı olan babam Walther Moreira Salles ile birlikte Fransa’ya gitmek zorunda kaldı. Ülkeye döndüğümde, demokrasinin yok olduğunu, diktatörlüğün hüküm sürdüğünü gördüm. Bu aidiyetsizlik ve yabancılaşma duygusunu onlarla paylaştım. Onlar Leblon’da, bizden on dakika mesafede yaşıyorlardı. Hafta sonlarını birlikte geçirirdik” diyerek bu film projesinin ardındaki kişisel motivasyonunu açıkça ifade ediyor.
Yedi yıl süren bir tasarım sürecinin ardından, Rubens Paiva’nın oğlu Marcelo’nun 2015 tarihli kitabından uyarlanan bu film, etkileyici bir açılış sekansı ile başlıyor. Aile, Rubens, karısı Eunice ve beş çocuklarıyla birlikte kompozit bir yaşam sergiliyor; kamera, onların arasında dolaşarak konuşmaları, bağrışmaları ve hareketliliği kaydediyor. Bu bölüm, adeta dans, müzik ve fotoğraflarla dolu bir sevgi, aşk ve coşku simgesi gibi görünüyor. Copacabana plajının karşısındaki evde, canlı bir yaşantı, sevinç, neşe ve ışık dolu bir atmosfer hakim. Ancak, askeri bir helikopterin havada belirivermesi, bu cennetin cehenneme dönüşümünü habercisi oluyor.
50 Yıllık Adalet Arayışı
Rubens, bir gün, askerler tarafından zorla götürülür. Ailenin mutlu gündelik yaşamı, psikolojik ve fiziksel baskının etkisiyle hızla değişir. Eunice ve büyük kızı da sorgulanmaya alınır. Koğuştaki psikolojik güdümleme, zihinsel işkence izleri bırakır. Güneş ışınları, kahkahalar ve şakalaşmalar birer birer sönmeye başlar. Anlatım dili, bu karanlık dönüm noktasında değişir; ev, karanlığa gömülürken, sabit yakın planlar, canlı hareketli görüntülerin yerini alır. Paiva ailesinin tarihini yansıtan, renkli ve yaşam dolu villa, karanlığa bürünür.
Walter Salles, “Hâlâ Buradayım” adlı eseriyle, Rubens Paiva’nın sadece bir kayıp olmadığını, hâlâ yaşadığını vurguluyor. Eunice, eşi Rubens’i ararken, aynı zamanda kendi kişisel varoluş yolculuğuna da çıkıyor. Ancak, bu süreçte karşılaştığı pek çok engel vardır: erkek egemenliği, yanlı medya, sistemin soyutluğu ve bürokrasi. Eunice, yıkılan dünyası karşısında geleceğini daha iyi inşa edebilmek için geçmişteki konforlu hayatından feragat etmek zorunda kalır. Öfkeli ve yas tutan bir kadın olarak adalet arayışını tamamlama umuduyla 50 yıl bekler. Salles’in tüm filmlerinde bellek teması önemli bir yer tutar; “Hâlâ Buradayım” geçmişi anlatırken, bugünü ve geleceği de kapsar. Film, Marco Paiva’nın biyografik romanıyla bireysel hafızayı aktarırken, Brezilya’nın ortak belleğine de ışık tutar.
Bellek, fiziksel ve içsel yolculuk temaları, Salles’in “Merkez İstasyonu”, “Motosiklet Günlüğü”, “Yolda”, “Güneşin Ardında” ve “Karanlık Su” gibi filmlerinde sıkça karşımıza çıkar. Eunice karakterini ustalıkla canlandıran Fernanda Torres, karakterin içsel dönüşümünü başarıyla yansıtırken, Eunice’in son yıllarını ise Merkez İstasyonu’nda rol alan annesi Fernando Montenegro canlandırmaktadır. Yönetmen, duygu sömürüsünden uzak durarak, duyarlı ve gerçekçi bir anlatım tarzını benimsemiştir. Fernanda Torres, Selton Mello ve Fernando Montenegro’nun performanslarıyla zenginleşen “Hâlâ Buradayım” filmi, izleyicileri derin düşüncelere sevk ederken, gösterime girmiştir.
