Kapadokya’nın Korunması İçin Acil Eylem Çağrısı
Mimarlar Odası Ankara Şube Başkanı Derya Başyılmaz, “Kapadokya yok ediliyor” diyerek Kültür Bakanlığı’na acil bir çağrıda bulundu. Başyılmaz, açıklamasında şu ifadeleri kullandı: “Nevşehir Kapadokya’da yaşanan gelişmeleri büyük bir endişe ile takip ediyoruz. Kapadokya’nın özel peribacası oluşumlarını gözlemleyebileceğiniz Çavuşin köyünde, bu doğal yapının ortasına betonarme binalar inşa ediliyor. Yerel basında çıkan haberlerde, peribacalarının hemen yanına yapılan yapılar dikkat çekiyor. Kapadokya, dünyada eşi benzeri olmayan bir coğrafyadır ve Çavuşin, dev bir oyma kaya kütlesinin altında yer alan en eski yerleşim alanlarından biridir. Bugün betonarme yapılaşmanın bu bölgeye izin verilmesi kabul edilemez bir durumdur. Dünya harikası olan peribacalarının çok yakınlarına yapılan beton yapılar, bu doğal mirasın yok olmasına neden olmaktadır.”
Ayrıca Başyılmaz, “Kapadokya Alan Başkanlığı’na, Nevşehir ve Avanos Belediyeleri’ne, yerel basında yer alan ve peribacası oluşumlarının yanı başında inşa edilen beton yapılar hakkında nasıl izin verildiğine dair resmi yazı ile başvurduk. UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan bu tarihi alanda, belediyelerin ve Kapadokya Alan Başkanlığı’nın tahribat yaratan uygulamalarına karşı Kültür Bakanlığı’nı harekete geçmeye davet ediyoruz” şeklinde konuştu.
DENEYİMLİ UZMANDAN GAZETEMİZE GÖRÜŞ
Kapadokya’da turizm ve yapılaşma konularında derin bir bilgiye sahip olan ve isminin açıklanmasını istemeyen bir kaynağın gazetemize aktardığı durum ise şu şekilde özetleniyor: “Kapadokya, Türkiye’nin birçok tarihi miras alanı gibi, büyük bir hızla ve geri dönüşü olmayan yapılaşmalarla tehdit altındadır. Bölgedeki tarihi köylerin yıllardır imar izni verilmeyen bağ ve bahçe alanları, pandemi sonrası hızlı bir şekilde betonarme konutların ve otellerin yükseldiği alanlara dönüşüyor. Mimarlar Odası Ankara Şubesi’nin basın açıklaması ile gündeme gelen, Avanos’a bağlı Çavuşin köyündeki MS.965 tarihli Nikephoros Phokas Manastır Kilisesi’nin (bilinen adıyla Çavuşin Kilisesi) arkasına ve eşsiz Peribacalarının önüne inşa edilen yeni binalar ciddi tepkilere yol açtı. Bu üç yapının, bölgede inşa edilecek daha birçok yeni yapının öncüsü olduğu anlaşılmaktadır. Çünkü, Alan Başkanlığı tarafından yaptırılan ve Mimarlar Odası ile Şehir Plancıları Odası’nın yargıya taşıdığı yeni Çevre Düzeni Planı’nda eski SİT sınırlarının değiştirildiği ve köylerin etrafında yüksek emsalli yeni yapılaşma alanlarının yaratıldığı belirlenmiştir.”
‘HIZLA BOZULUYOR’
Uzman, bu durumun devam ettiğini vurgulayarak şöyle devam etti: “Planda, eski yerleşim alanlarıymış gibi gösterilen ancak yapımları süren yeni imarlı alanlar içinde yoğun emsallere sahip konut örnekleri dikkat çekiyor. Çavuşin’deki son örneğin yanı sıra, anayoldan görülen ve Uçhisar belde sınırları içine yapılan çok sayıda yeni konut ve benzin istasyonu, gören herkesin tepkisini çekiyor. Yargı süreci devam eden çevre düzeni plan iptal davası sürerken, Kapadokya Alan Başkanlığı’nın inisiyatifiyle özel imar izni alabilen yatırımcılar hızla otel ve konut inşa etmeye devam ediyor. Bölgede toplam 850 otel bulunmakta ve yatak kapasitesinin 10 binin üzerinde olduğu bilinmektedir; ancak çok sayıda kaçak oda nedeniyle tam yatak sayısı bilinmemektedir.”
Restore edilmiş butik otellerin bahar ayları dışında yüzde 50 kapasiteye ulaşamadığı göz önünde bulundurulduğunda, birçok tarihi köyün çevresindeki korunması gereken alanlarda, özellikle peribacalarının yakınında yapılan yeni yapılarla ilgili olarak alan başkanlığının gerekçesi, turizm sektöründe çalışanların konuta ihtiyacı olduğu yönündedir. Ancak esas gerekçe, doymak bilmeyen bölge turizmcileridir. 12 ay boyunca müşteri potansiyeline sahip olan kültür turizmini cazip bularak bundan daha fazla kazanç sağlamak isteyen yatırımcılar, hızla artan yapılaşmada başat rol oynamaktadır. Yatırımcıların ısrarlı talepleri ve siyasi bürokrasinin onayı ile verilen yeni imar alanları, Kapadokya gibi benzersiz bir coğrafyayı hızla tahrip etmektedir.”
TARİHE YİNE BETON
Kapadokya bölgesini iyi tanıyan ve daha önce Ürgüp Kayakapı projesinde danışmanlık yapmış olan Prof. Dr. Mehmet Tunçer, (Çankaya Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Öğretim Üyesi) Kapadokya ve çevresinin korunma sürecine dair görüşlerini paylaştı. Tunçer, tahrip edilen bölgenin bugünkü durumunu şöyle özetliyor: “Kapadokya bölgesinde, büyük bir hata olduğu ortaya çıkan yeni Göreme/Ortahisar yolunun ardından, şimdi de farklı betonarme yapılaşmaların arttığı gözlemleniyor. Kültürel varlıkların tahrip edilerek yapılan büyük oteller, kesme taşlarla inşa edilen butik oteller, belediyelere ait iş merkezleri ve sayıları hızla artan ATV motor taşıtları, Göreme Açık Hava Müzesi ile Kızılçukur Vadisi’nin yollarının kesiştiği yerde, yaklaşık 20 bin metrekarelik alanda Excap Turkey adlı şirket tarafından ‘Macera Parkı’ adı altında bir eğlence merkezi inşa edilmektedir.”
GERİ GELMEZ
Kültürel ve Doğal Mirası İzleme Platformu yöneticisi, Kapadokya üzerine birçok yayını bulunan arkeolog ve editör Nezih Başgelen, gazetemize yaptığı açıklamada şu ifadelere yer verdi: “UNESCO Dünya Mirası alanları, insanlığın ortak bilincinin kayıtları ve değerleri olarak nitelikli kültürel ve doğal varlıkları barındırır. Tahribi sadece o toprakların değil, tüm insanlığın geçmişini etkiler, siler ve yok eder. Değerli kültürel alanlara sahip olmak, bunlarla turizmde övünmek kadar, onları korumak ve gelecek kuşaklara aktarmak sorumluluğunu da beraberinde getirir. Kapadokya, 1985 yılında Göreme Milli Parkı, Derinkuyu Yeraltı Şehri, Kaymaklı Yeraltı Şehri, Karlık Kilisesi, Aziz Theodore Kilisesi, Karain Güvercinlikleri ve Soğanlı Arkeolojik Alanı olarak yedi bölüm halinde Dünya Mirası Listesi’ne dahil edilmiş ve çeşitli kararlarla koruma altına alınmıştır. Benzersiz peyzaj değerleri ile ünlü Kapadokya’da, bugüne kadar gerçekleştirilen iş makineleri ile yapılanlar, mevcut koruma mevzuatımıza ve mevcut sit kararlarına aykırıdır. Avrupa Peyzaj Sözleşmesi’nden kaynaklanan yükümlülüklerimize de zıt düşmektedir. Bu tür uygulamalar önlem alınmadan devam ederse, ülke ve dünya turizminin bu benzersiz kültürel peyzaj değerlerinin bir bölümü, bir daha geri gelmemecesine zarar görecektir.”
