Baharatların Gücü: Zerdeçal ve Kurkumin
Baharatlar, beslenme alışkanlıklarımızın vazgeçilmez bir parçasıdır. Son yıllarda bazı baharatlar, alışılmışın ötesinde “her derde deva süper gıda” statüsüne yükselmiştir. Bunlardan biri de zerdeçalın içerdiği kurkumin bileşiğidir. Beslenme ve Diyet Uzmanı Harika Özkaya Yurttadur, zerdeçalın özellikle anti-aging (yaşlanma karşıtı) özellikleri ile dikkat çeken kurkumin hakkında detaylı bilgiler veriyor.
Yaşlanma Sürecini Yavaşlatma Mekanizmaları
Kurkuminin anti-aging özellikleri, hücresel düzeyde ve sistemik yaşlanma sürecini yavaşlatabilecek birkaç mekanizma üzerinde etki gösterdiği bilinmektedir. İşte bu etkiler:
- Hücre Onarımını Destekler: Oksidatif stres ve serbest radikaller, hücrelere zarar veren yaşlanmanın temel nedenlerinden biridir. Zerdeçalın içeriğindeki kurkumin, bu olumsuz etkenleri azaltarak hücre hasarını önlemeye yardımcı olur. Araştırmalar, kurkuminin E vitamininden birkaç kat daha etkili bir serbest radikal temizleyici olduğunu göstermektedir. Böylece hücre yenilenmesi ve DNA onarım mekanizmalarını destekleyerek yaşlanma sürecini geciktirebilir. Ayrıca, vücudun kendi antioksidan sistemlerini (glutatyon, süperoksit dismutaz, katalaz) destekleyerek hücrelerin sağlıklı kalmasına katkıda bulunur. Sirtuinler (SIRT1 aktivasyonu) ve AMPK gibi uzun ömürle ilişkili proteinleri aktive ederek hücresel yaşlanmayı yavaşlatabilir.
- Cilt Yaşlanmasını Geciktirir: Kurkuminin antioksidan ve iltihap karşıtı özellikleri, cilt hücrelerini koruyarak kırışıklıklar ve ince çizgilerin oluşumunu engelleyebilir. Ayrıca, UV hasarına karşı koruyucu bir etki göstererek cildin elastikiyetini artırabilir.
- Mitokondrileri İyileştirir: Mitokondriler, hücrelerin enerji merkezleridir ve yaşlanma sürecinde işlevlerinde azalma gözlemlenir. Kurkumin, mitokondriyal fonksiyonu destekleyerek hücrelerin daha uzun süre enerjik kalmasını sağlamaktadır.
- Hastalıklara Kalkan Olur: Kurkumin, birçok hastalığı önleyerek yaşlanma hızını yavaşlatabilir. Serbest radikallerin hücrelere zarar vermesi, oksidatif stresin inflamasyon, nörodejeneratif hastalıklar, miyokardiyal iskemi ve kanser gibi pek çok hastalığın oluşumuna zemin hazırladığı bilinmektedir. Kurkumin, güçlü antioksidan özellikleriyle zararlı bileşikleri nötralize ederek hastalıklara karşı koruma sağlar.
Etki Gösterdiği Hastalıklar
Kurkuminin sağlığa olan faydaları oldukça geniştir. İşte bu etkilerden bazıları:
- Kalp ve Damar Sağlığı: Son 50 yılda yapılan araştırmalar, kurkuminin LDL (kötü kolesterol) seviyesini düşürürken HDL (iyi kolesterol) seviyesini koruyarak kalp ve damar hastalıklarına karşı koruyucu etkisi olduğunu göstermektedir.
- Kansere Karşı Koruma: 800’den fazla bilimsel çalışma, kurkuminin kanser hücrelerinin çoğalmasını ve metastazını önleyici etkiler içerdiğini ortaya koymuştur.
- Diyabet ile Mücadele: Kurkumin, kan şekeri seviyelerini dengeleyerek diyabet komplikasyonlarını azaltabilir. Kurkumin uygulanan hastalarda yaşa bağlı diyabet komplikasyonlarını önleyici etkileri tespit edilmiştir.
- Obeziteye Etkisi: İnflamasyon, obezitenin temel nedenlerinden biridir. Kurkumin, bu durumu önleyerek kilo kontrolü sağlamaya yardımcı olabilir. Fareler üzerinde yapılan çalışmalarda, kurkuminin insülin ve leptin direncini azaltarak, inflamatuvar sitokin salınımını düşürdüğü ve yağ asidi oksidasyonunu hızlandırdığı gözlemlenmiştir.
Kurkumin Nedir?
Kurkumin, halk arasında “zerdeçal, zerdeçöp, hint safranı, safran kökü” olarak bilinen Curcuma longa bitkisinin rizomlarından elde edilen sarı-turuncu renkli bir polifenol bileşiktir. Zerdeçalın en önemli ve aktif bileşeni olan kurkumin, doğal bir polifenol olarak tıbbi özellikleriyle tanınır. Yüzyıllardır geleneksel tıpta çeşitli rahatsızlıkları tedavi etmek amacıyla kullanılmaktadır. Genellikle Çin ve Hindistan’da yetiştirilmekte ve kullanılmaktadır.
Nasıl Tüketilir?
Kurkuminin temel kaynağı zerdeçal bitkisidir. Bu bitkiden elde edilen baharat, yemeklerde kullanılarak kurkumin alımını sağlar. Ancak kurkuminin düşük biyoyararlanımı nedeniyle vücut tarafından emilimi sınırlıdır. Bu nedenle piperin içeren karabiber veya sağlıklı yağlar (özellikle zeytinyağı) ile birlikte tüketilmesi önerilmektedir. Bu kombinasyon, kurkuminin etkisini artırabilir. Günde 15 gram zerdeçal, bal ile karıştırılarak tüketilebilir. Ancak kronik hastalığı olanların takviye kullanmadan önce mutlaka bir doktora danışmaları gerekmektedir.
Güvenli Doz Nedir?
Kurkumin, gıda takviyesi olarak kapsül veya toz şeklinde alınabilir. Amerika Birleşik Devletleri’nin Gıda ve İlaç İdaresi (FDA), kurkumini genel olarak güvenli kabul edilen bir madde (GRAS) olarak tanımlamıştır. Birçok ülkede gıda takviyesi olarak kullanılmaktadır. Zerdeçalın aktif bileşeni olan kurkuminin güvenilirliği ve toksik olmadığı, birçok araştırmada gösterilmiştir. Ancak güvenlik ve toksisite ile ilgili klinik araştırmalar yapan uzmanlar, yine de doktor tavsiyesi ile takviye alınmasını önermektedir.
