Diyabet ve Hipertansiyon Hastaları İçin Ramazan’da Oruç Tutma Rehberi
Uzmanlar, diyabet ve hipertansiyon hastalarının Ramazan ayında oruç tutarken dikkat etmeleri gereken önemli noktaları paylaştı. Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ertuğrul Taşan, bu hastaların sahur ve iftar dönemlerinde dikkatli bir beslenme düzeni benimsemeleri gerektiğini vurguladı.
İftar esnasında gıdaların hızlı bir şekilde tüketilmemesi ve her bir lokmanın iyice çiğnenmesi gerektiğini belirten Taşan, şu şekilde devam etti: “İftar ile sahur arasındaki kritik farklardan biri, ana yemeğin her zaman iftar olarak kabul edilmesidir. Genellikle sahurda, uzun bir açlık dönemi öncesinde, proteinden zengin ve tokluk hissini artıran gıdaların tercih edilmesi önemlidir. Yumurta bu konuda güzel bir örnek teşkil ediyor.”
Diyabet ve hipertansiyon hastalarının aşırı tuz alımına dikkat etmeleri gerektiğini vurgulayan Taşan, “Hipertansiyon hastalarının, sucuk, sosis, salam gibi tuz oranı yüksek veya konserve türündeki gıdaları tüketmemeleri büyük bir önem taşımaktadır,” dedi. Oruç tutan hastaların ilaç saatlerindeki değişiklikleri de doktor kontrolünde yapmaları gerektiğini ifade eden Taşan, “Aç karnına ve tok karnına alınması gereken ilaçlar bulunuyor. Örneğin, diyabette bir ilacın aç karnına alınması gerekiyorsa, bu ilacın sahurdan önce alınması daha faydalı olacaktır. Çünkü 12 saatlik bir açlık dönemi, midenin boşalmasını sağlayarak ilaçların etkisini sürdürecektir,” şeklinde konuştu.
Taşan, yüksek etkinliğe sahip bazı diyabet ilaçlarında doktor kontrolünde doz ayarlaması yapılabileceğini belirterek, “Ramazandan önce günde 3 kez alınması gereken bir ilaç, bu süreçte 2 defaya düşürülebilir. İftardan veya sahurdan sonra tok karna alındığında, böylece ilaçların dozu azaltılmış olur. Uzun açlık döneminde hastanın kan şekerinin düşmesini engellemek temel prensip olmalıdır,” ifadelerini kullandı.
Özellikle tansiyon hastaları için susuz kalmanın ciddi riskler taşıdığını dile getiren Taşan, “Eğer hipertansiyon hastası idrar söktürücü kullanıyorsa, ya bu ilaçtan vazgeçmesi ya da oruç tutmaması gerekiyor. Susuz kalmak, kan şekerinin konsantre hale gelmesine ve yükselmesine sebep olabilir. Ancak iftar ve sahurda iyi bir planlama ile bu durumun önüne geçmek mümkündür,” şeklinde ekledi.
Tansiyon ve Kan Şekeri Düzeylerine Dikkat
Prof. Dr. Taşan, oruç sırasında baş dönmesi, halsizlik, terleme veya bayılma hissi yaşayan hastaların vakit kaybetmeden kan şekerini ve tansiyonunu kontrol etmesi gerektiğini ifade etti. Tansiyonun 80-90 gibi limitlerin altına düşmesi durumunda derhal orucun bitirilmesi gerektiğini belirten Taşan, şeker hastalarının da kan şekerinin düşme belirtilerine karşı dikkatli olmaları gerektiğini vurguladı.
“Hastanın bu konuda mutlaka bilgilendirilmesi gerekiyor. Kan şekerinin düşmesi durumunda çarpıntı, terleme, sinirlilik, ellerde titreme, aşırı açlık hissi, karın krampları ve baş dönmesi gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Bu dönemde hastanın mutlaka kan şekerini ölçmesi ve 50’nin, 60’ın altındaki rakamları görmesi durumunda orucunu bırakması önemlidir. Böyle bir durumda hemen bir kesme şeker veya meyve suyu tüketilmelidir,” diye konuştu.
Taşan, diyabet ve hipertansiyon hastalarının kendi başlarına oruç tutma kararı vermemeleri gerektiğini vurgulayarak, şu tavsiyelerde bulundu: “Sadece haplarla, yani oral antidiyabetiklerle (ağız yoluyla alınan diyabet ilaçları) kan şekeri kontrol altında olan, ileri derecede böbrek yetmezliği veya kalp rahatsızlığı bulunmayan hastaların oruç tutması mümkündür. Bunun dışında, özellikle insülin kullanan hastalar, Tip 1 diyabet hastaları, gebe diyabetikler veya ciddi böbrek yetmezliği ya da kalp damar hastalığı olan şeker hastalarına oruç tutmayı kesinlikle önermiyoruz. Hastalar mutlaka doktorlarına danışarak oruç tutup tutamayacaklarını belirlemeli ve ilaçlarını nasıl kullanacaklarını öğrenmelidir. Aksi takdirde ciddi sağlık sorunlarıyla karşılaşma riski bulunmaktadır,” dedi.
İftar ve Sahur Önerileri
Üsküdar Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mevlüt Sait Keleş, bilinçsiz beslenmenin ve ilaç saatlerinin düzensizleşmesinin ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceğine dikkat çekti. İftara hafif bir çorba veya yiyecekle başlanmasını öneren Keleş, yaklaşık 10-15 dakikalık bir aradan sonra normal öğünün tamamlanmasını tavsiye etti. Yağlı veya karbonhidratı yüksek ağır yiyeceklerle başlamanın kan şekerinin hızla yükselebileceği ve sindirimi zorlaştırabileceğini belirtti.
Keleş, sahurda ise protein miktarı yüksek, karbonhidrat ve yağ miktarı düşük gıdaların tercih edilmesi gerektiğini ifade etti. İlaç kullanan hastaların Ramazan’dan önce mutlaka doktorlarıyla görüşmesi gerektiğini vurgulayan Keleş, “Hastaların kullandığı ilaçlar günde 3 defa alınacaksa, bunların günde 2 defaya indirgenmesi önemlidir. Bu nedenle, kişinin Ramazan’dan önce doktoruna başvurarak oruç tutacağını belirtmesi ve ilaçlarını ona göre düzenlemesini istemesi önerilmektedir. Eğer günde 4 defa alması gereken bir ilaç varsa ve bu durum sağlığını ciddi şekilde etkiliyorsa, bu kişilerin de oruç tutma konusunda hekimlerine danışmaları gerekmektedir,” dedi.
Tansiyon ve şeker hastalarının gün boyunca susuz kalmalarının ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceğine dikkat çeken Keleş, “Özellikle şeker hastaları, daha fazla susama eğilimindedir. Bu nedenle, sahurda tuzlu ve yağlı gıdalardan kaçınmaları gerekmektedir. Su tüketimi bir seferde değil, iftar ile sahur arasına yayılmalıdır. Şekerli ve yapay içecekler yerine doğal içecekler tercih edilmelidir,” sözleriyle uyarıda bulundu.
Prof. Dr. Keleş, sağlıklı bireyler için belirli sürelerle aç kalmanın metabolizma üzerinde olumsuz bir etkisi olmadığını, hatta aralıklı oruç gibi beslenme düzenlerinin bazı durumlarda önerildiğini belirtirken, oruç sırasında baş dönmesi, halsizlik veya bayılma gibi belirtilerin ciddiye alınması gerektiğini de sözlerine ekledi.
