Demans ve Alzheimer: Küresel Bir Sorun
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre, dünyada yaklaşık 55 milyon kişi demans hastalığı ile yaşamaktadır ve her yıl 10 milyon yeni vaka teşhis edilmektedir. Alzheimer hastalığı, tüm demans vakalarının %60-70’ini oluşturmasıyla dikkat çekmektedir. Türkiye’de, demans ve Alzheimer, yaşlı nüfusun artışıyla birlikte kritik bir halk sağlığı sorunu haline gelmiştir.
Prof. Dr. Talip Asil, Alzheimer hastalığının risk faktörleri üzerine yapılan çalışmalara dikkat çekmektedir. Özellikle, İngiltere’deki Oxford Üniversitesi ve ABD’deki Tufts Üniversitesi’nde gerçekleştirilen araştırmalara atıfta bulunarak, virüslerin Alzheimer gibi nörodejeneratif hastalıkların gelişiminde önemli bir rol oynadığını belirtmektedir.
Bu çalışmalarda, laboratuvar ortamında oluşturulan “mini beyin” modellerine uygulanan travmaların, herpes simplex virüsü tip-1’in (HSV-1) aktive olmasına neden olduğu gözlemlenmiştir. Bunun sonucunda, Alzheimer hastalığına özgü amiloid plaklar ve tau protein yumaklarının biriktiği tespit edilmiştir. Prof. Dr. Asil, “HSV-1, dünya genelinde yetişkinlerin %80’inde bulunmakta, Varisella Zoster (su çiçeği) virüsünün yol açtığı zona hastalığı ise %95’lik bir oranla bağışıklık sisteminde yer almaktadır. Ancak, bu virüslerin kafa travmaları sonrasında aktif hale gelerek beyinde hasara yol açabileceği, son yıllarda yapılan çalışmalarla daha fazla önem kazandı” ifadelerini kullanmıştır.
“Kafa Travmasına Açık Meslek Grupları Dikkatli Olmalı”
Alzheimer hastalığının yalnızca genetik faktörlerle sınırlı olmadığını, çevresel ve enfeksiyon kaynaklı tetikleyicilerin de göz önünde bulundurulması gerektiğini vurgulayan Asil, şunları dile getirmiştir:
- Özellikle inşaat işçileri, madenciler, sporcular, taşımacılık sektörü çalışanları ve güvenlik güçleri gibi kafa travmasına açık meslek gruplarında, bu tür risk faktörlerine daha fazla dikkat edilmesi gerekiyor.
- Herpes virüslerinin aktive olması, Alzheimer gelişimi açısından ciddi bir tehdit oluşturuyor.
Araştırmalar, antiviral ilaçların ve anti-inflamatuar tedavilerin Alzheimer’ı önlemede etkili olup olmayacağı üzerine yoğunlaşmaktadır. Özellikle herpes zoster virüsünü önleyen aşının Alzheimer riskini azaltabileceğine dair bulgular, bilim dünyasında umut vadetmektedir. Asil, herpes virüslerinin Alzheimer üzerindeki etkisinin uzun yıllardır bilindiğine dikkat çekerek, şu ifadeleri kullanmıştır:
“Ancak bu yeni çalışmalar, kafa travmalarının süreci hızlandırabileceğini açıkça ortaya koyuyor. Bu konuda toplumda farkındalık oluşturulması gerekiyor. Bu alandaki çalışmaların artırılması, kafa travmalarının önlenmesi, meslek gruplarının daha fazla korunması ve erken tedavi yöntemlerinin geliştirilmesi, bu hastalığın toplum üzerindeki etkisini azaltmak için büyük önem taşımaktadır.”
