Covid Aşılarının Beyin Sağlığı Üzerindeki Etkileri
Covid aşılarının beyin sağlığı üzerindeki etkileri, toplumda sıkça tartışılan ve sosyal medyada gündeme gelen bir konu olmuştur. Bilimsel araştırmaların da derinlemesine incelediği bu mesele, vatandaşların kafasında pek çok soru işareti bırakmaktadır. Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, “Bizlere sık sık bu aşıların demansa yani bunamaya neden olup, olmadığı soruluyor” diyerek konuyla ilgili bilimsel veriler eşliğinde çeşitli açıklamalarda bulundu.
Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz
Beyinde Plak Birikimini Tetikler mi?
Alzheimer hastalığı, beyindeki sinir hücrelerinin ölümüyle ilerleyen bir durumu ifade eder. Bu hastalığın temel nedenlerinden biri, beyinde plak birikimi (Beta-amiloid) ve sinir hücreleri arasındaki iletişimi bozan protein düzensizlikleridir (tau proteinleri). Covid-19 aşılarının bu mekanizmayı tetikleyip tetikleyemeyeceğini anlamak için öncelikle aşıların beynimize nasıl etki ettiğini incelemeliyiz.
- 1- İnflamasyon: Bazı araştırmalar, Covid-19’un beyin üzerinde uzun süreli inflamasyona (iltihaplanmaya) neden olabileceğini ve bunun sonucunda nörolojik hastalık riskini artırabileceğini öne sürmektedir. Ancak bu durum, aşılar için geçerli değildir. Aşılar, vücudu kısa süreli bir bağışıklık yanıtı vermesi için harekete geçirir ve bu yanıtın kalıcı bir etkisi bulunmaz.
- 2- Beyin Bariyerini Aşma: mRNA aşılarının, beyin bariyerini geçebileceğine dair herhangi bir kanıt mevcut değildir. Dolayısıyla bu aşıların doğrudan beyni etkileyerek demansa neden olabileceği iddiası, bilimsel olarak desteklenmemektedir. Aşıların yan etkileri genellikle kısa vadeli olup (örneğin ateş, yorgunluk) nadir durumlarda görülen miyokardit gibi yan etkilerin nörolojik hastalıklarla ilişkisi bulunmamaktadır.
- 3- Beyindeki Beta Amiloid Plakları Tetikleme: Alzheimer hastalığının temel mekanizmalarından biri, beyinde beta-amiloid plaklarının birikmesidir. Aşıların, beta-amiloid üretimini veya temizlenmesini etkileyen mekanizmaları tetiklemesi söz konusu değildir. Ancak Covid-19 enfeksiyonunun, beyinde amiloid benzeri proteinlerin birikimine neden olabileceğini öne süren bazı çalışmalar bulunmaktadır.
- 4- Mitokondriyal Hasar: Sinir hücreleri, enerji üretimi için büyük ölçüde mitokondriye bağımlıdır. Mitokondriyal işlev bozukluğu, bunamanın bir başka potansiyel nedeni olarak gösterilmektedir. Aşıların etki mekanizması, bağışıklık tepkisi oluşturmakla sınırlıdır. Mitokondriyal hasar daha çok Covid-19 enfeksiyonu sırasında oluşan yoğun stresle ilişkilendirilmiştir, aşılarla değil.
- 5- Genetik Yatkınlık: Alzheimer gibi hastalıklar, genetik yatkınlıkla ilişkilidir. Örneğin, APOE 4 genine sahip bireylerin Alzheimer’a yakalanma riski daha yüksektir. Özellikle mRNA aşıları, vücuttaki DNA ile etkileşime girmez. Genetik yatkınlık, daha çok kronik süreçlerle ilişkilidir ve aşıların bu süreçler üzerinde doğrudan bir etkisi yoktur.
- 6- Sinir İletimindeki Bozulmalar: Alzheimer, sinir hücreleri arasındaki iletişimin bozulmasıyla ilişkilidir. Aşılar, sinir iletimini etkileyen nörotoksik maddeler üretmezler. Enfeksiyonun kendisi, sitokin fırtınası ve hipoksi gibi durumlarla sinir iletimini etkileyebilirken, aşılar enfeksiyonu önleyerek bu tür riskleri azaltma potansiyeline sahiptir.
Aşıların Etki Mekanizması
Covid-19 aşıları, bağışıklık sistemimizi virüse karşı eğitmek amacıyla tasarlanmış biyoteknolojik ürünlerdir. Bu aşılar, genellikle mRNA (örneğin Pfizer ve Moderna) veya adenovirüs vektörleri (örneğin AstraZeneca ve Sputnik) kullanarak bağışıklık tepkisi oluştururlar. Aşıların mekanizmasını şu şekilde düşünebiliriz: Aşılar, virüsle savaşmayı öğrenen güvenlik görevlileri gibidir. Peki, bu mekanizma Alzheimer veya demansa yol açabilir mi? Bu noktada mevcut bilimsel kanıtlara göz atmak önemlidir:
