TZOB Başkanı Şemsi Bayraktar’ın Değerlendirmesi
Türk Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Başkanı Şemsi Bayraktar, 2024 yılı ve aralık ayı üretici ile market fiyatlarındaki değişimleri kapsamlı bir şekilde değerlendirdi. Bayraktar, her yıl olduğu gibi bu yıl da ülkenin dört bir yanından ziraat odaları aracılığıyla elde edilen veriler doğrultusunda üretici ile market arasındaki fiyat farklılıklarını analiz ettiklerini vurguladı.
Fiyat Değişimleri ve Ürün Analizi
Bayraktar’ın açıklamalarına göre, 2024 yılında markette takip edilen 41 ürünün 40’ında fiyat artışı, yalnızca birinde fiyat düşüşü yaşandı. En fazla fiyat artışı görülen ürünler arasında markette beyaz lahana, üreticide ise mandalina öne çıkarken, fiyatı en çok düşen ürün hem markette hem de üreticide patates oldu. Geçtiğimiz yıl ile kıyaslandığında, markette en yüksek fiyat artışı yüzde 179,1 ile beyaz lahana olarak kaydedildi. Bu ürünü yüzde 135 ile mandalina, yüzde 115,2 ile patlıcan ve pırasa, ve yüzde 98,5 ile limon takip etti. Öte yandan, markette fiyatı en fazla düşen ürün ise yüzde 16 ile patates oldu.
Üreticide takip edilen 33 ürünün 29’unda fiyat artışı görülürken, 4 üründe fiyat düşüşü yaşandı. Geçen yıla göre en fazla fiyat artışı, yüzde 276,5 ile mandalinada kaydedildi. Mandalinayı, yüzde 270,4 ile karnabahar, yüzde 166,2 ile beyaz lahana ve yüzde 153 ile pırasa izledi. Üreticide fiyatı en fazla düşen ürün ise yüzde 59,8 ile patates oldu. Patatesteki fiyat düşüşünü yüzde 20,7 ile zeytinyağı, yüzde 9,4 ile Antep fıstığı, ve yüzde 3,6 ile kuru kayısı takip etti. Bu yıl patates üretiminde yüzde 21,1 oranında bir artış görüldü; bu durum, yıllık bazda üretici fiyatlarının geçen yılın altında kalmasına neden oldu. Zeytinyağı, Antep fıstığı ve kuru kayısıda ürün arzında yaşanan artışlar da fiyatların düşmesine yol açtı.
Üretici ve Market Arasındaki Fiyat Farkları
Aralık ayında, üretici ve market arasındaki en yüksek fiyat farkı yüzde 312,3 ile limonda gözlemlendi. Limonun ardından, yüzde 300,8 ile patates, yüzde 270 ile portakal ve yüzde 237,2 ile havuç geldi. Market fiyatlarının, üretici fiyatlarına göre 4,1 kat (limon), 4 kat (patates), 3,7 kat (portakal) ve 3,4 kat (havuç) daha yüksek olduğu belirlendi. Örneğin, üreticide 7 lira olan limon, markette 30 liraya; 4 lira olan patates 18 liraya; 10 lira olan portakal 37 liraya; ve 11 lira olan havuç 37 liraya satıldı.
Aralık ayında fiyatı en fazla artan ürün; markette beyaz lahana, üreticide ise patlıcan oldu. Fiyatı en fazla düşen ürünler ise markette karnabahar, üreticide patates olarak belirlendi.
Market Fiyatlarının Zam Şampiyonu
Aralık ayında markette takip edilen 41 ürünün 24’ünde fiyat artışı, 17’sinde ise fiyat azalışı görüldü. Market fiyatlarında en fazla artış yüzde 75,6 ile beyaz lahana oldu. Beyaz lahanadaki fiyat artışını yüzde 43 ile patlıcan, yüzde 30,2 ile yeşil soğan ve yüzde 16,6 ile marul takip etti. Fiyatı en çok azalan ürün ise yüzde 35,5 ile karnabahar oldu. Karnabahardaki fiyat düşüşünü yüzde 13,6 ile domates, yüzde 7,6 ile sivribiber ve yüzde 6,3 ile kabak izledi.
Üreticideki Fiyat Artışları
Aralık ayında üreticide takip edilen 33 ürünün 15’inde fiyat artışı, 9’unda fiyat düşüşü yaşanırken, 9 üründe fiyat değişimi olmadı. Üreticide en fazla fiyat düşüşü yüzde 27,9 ile patateste görüldü. Bu düşüşü, yüzde 25,3 ile portakal, yüzde 11,2 ile limon ve yüzde 11,1 ile mandalina takip etti. Üreticide en fazla fiyat artışı ise yüzde 89,2 ile patlıcanda kaydedildi. Patlıcandaki fiyat artışını yüzde 44,5 ile yeşil soğan, yüzde 42,3 ile beyaz lahana ve yüzde 31,6 ile karnabahar izledi. Patlıcandaki artışın nedeni, ürün arzındaki azalma olarak belirtildi. Arzın düşmesi ve talebin artması, yeşil soğan, beyaz lahana ve karnabaharda da fiyatların yükselmesine neden oldu.
Patateste Rekolte Yılı
Patates üretiminde bu yıl rekoltenin yüksek olması, arzdaki artışa ve dolayısıyla fiyatların düşmesine yol açtı. Ödemiş patatesinde hasat başladı, fakat tüccarların ürün alımı yapmaması üreticileri zor durumda bıraktı. Nevşehir ve Niğde’de de benzer bir durum gözlemlendi; patates üreticileri, yüksek rekolte nedeniyle ellerindeki patatesin bozulmadan devlet tarafından alınmasını talep ediyor. Tarım Kredi ve Toprak Mahsulleri Ofisi’nin devreye girerek, doğrudan üreticiden alım yapmasının sağlanması gerektiği vurgulandı. Kuru soğan üreticileri de ürünlerini satacak alıcı bulamamakta ve bu durum fiyatların gerilemesine neden olmaktadır. Limon, portakal ve mandalinada erkenci çeşitler ile yeni sezonun başlamasıyla birlikte depoluk ürünlerin çıkması, üretici fiyatlarının düşüş göstermesine neden oldu. Halen, limonda talebin az olması nedeniyle üreticilerin ürünlerini satmakta zorlandığı ve erkenci çeşitlerin ağaçta kaldığı bildirilmektedir.
Girdi Fiyatlarındaki Değişim
Ziraat odaları aracılığıyla girdi piyasalarından alınan verilere göre; aralık ayında, kasım ayına göre amonyum nitrat yüzde 12,3, ÜRE gübresi yüzde 9,2, DAP gübresi yüzde 2,7, 20.20.0 kompoze gübresi yüzde 2,6 ve amonyum sülfat gübresi yüzde 1,8 oranında arttı. Geçen yılın aralık ayına göre son bir yılda amonyum sülfat gübresi yüzde 35,2, DAP gübresi yüzde 29, ÜRE gübresi yüzde 28,6, amonyum nitrat yüzde 27,7, 20.20.0 kompoze gübresi ise yüzde 19,5 oranında artış gösterdi. Aralık ayında kasım ayına göre süt yemi yüzde 1,8, besi yemi ise yüzde 1,6 artış kaydetti. Son bir yılda süt yemi yüzde 26,1, besi yemi ise yüzde 25,5 oranında arttı. Tarım ilacı fiyatları geçen aya göre yüzde 6,8 oranında artarken, yıllık bazda yüzde 34,3 oranında artış gösterdi. Elektrik fiyatları yıllık olarak yüzde 30,4 oranında arttı. Mazot fiyatları ise aylık yüzde 0,5 oranında azalış gösterirken, yıllık bazda yüzde 18 oranında bir artış yaşandı.
