Suriye’de Toplu Mezarların Keşfi ve Acı Hikayeler
2024’ün son günlerinde, 29 Aralık’ta Suriye Sivil Savunması, Humus’un batısındaki al-Kabu köyünde dört toplu mezarın bulunduğunu duyurdu. Bir zamanlar Esad rejiminin “Ulusal Savunma Gücü” sorumluluğunda olan bu bölge, binlerce kişinin cenazesini barındırıyor. The New Arab haber sitesinin hazırladığı yazı, mezarların yarattığı derin acıyı gözler önüne seriyor. Esad’ın Moskova’ya kaçmasının ardından, toplu mezarların olduğu bilinen yerler tek tek kazılmaya başlandı. Yakınlarını kaybeden Suriyelilerin başını çektiği ekiplerin kazmayı vurduğu yerde, yıllar önce kaybolmuş bir kişinin bedeni ortaya çıkıyor.
Aralık ayının başlarında Şam’da keşfedilen bir toplu mezarda en az 100 bin kişinin kalıntıları bulundu. Suriye Acil Görev Gücü başkanı Muaz Mustafa’ya göre, bu kalıntılar rejim tarafından öldürülen kişilere ait. Başkentin 40 kilometre kuzeyindeki el Kutayfe bölgesinde bulunan bu alan, varlığından emin olunan beş mezardan biri olarak kayıtlara geçti.
EN SON MEZAR HALEP’TE
Pazartesi günü, İçişleri Bakanlığı, Halep’te yüzlerce cesedin gömüldüğü yeni bir toplu mezar bulunduğunu açıkladı. Bir Suriye vatandaşı, yetkililere mezarın yerini bildirdi. Halep İl Polis Komutanı Tuğgeneral Ahmet Latuf’un liderliğinde, bölgede kapsamlı bir araştırma başlatıldı. Kalıntıların kimliklerini tespit etme çalışmaları ise sürmekte. DNA testi kullanılarak cesetlerin kimlikleri doğrulanacak, ancak bu testlerin, yıllar sonra bulunan kalıntıları teşhis etmek için yeterli olmayabileceği vurgulanıyor.
YAKINLARINI BULMAK İSTİYORLAR
Kayıp yakınlarından haber bekleyen aileler için bu durum, acılarına bir katman daha ekliyor. Sezar Aileleri Derneği başkanı Yasmin Almaşan, “Bu bizim için son derece hassas bir konu. Yıllarca beklediğimiz kişilerin bu mezarlarda olabileceğini düşünmek büyük bir acı.” dedi. Almaşan, kayıp yakınlarının teşhis edilmesinin ne kadar önemli olduğunu vurgulayarak, “Eğer öldülerse, en azından kalıntıları teslim edilmeli. Onlara uygun bir cenaze yapılmalı.” şeklinde ifade etti. Suriyeliler, bu toplu mezarları Esad ailesinin on yıllar boyunca muhalifleri susturmak için kullandığı baskı mekanizmasının kaçınılmaz bir sonucu olarak görüyor. Seydneya gibi hapishanelerde işlenen cinayetler, bu mezarlarda gizlendi.
ŞİDDET ÜZERİNE KURULMUŞ SALTANAT
1970’te iktidara gelen Eski Suriye Devlet Başkanı Hafız Esad, yönetimini baskı ve şiddetle tesis etti. Ülkenin yaygın istihbarat ağları tarafından yönetilen hapishaneler ve gözaltı merkezleri, bu şiddet sisteminin merkezinde yer aldı. Oğlu Beşar Esad, iktidara geldiğinde bu baskı yapısını korudu. 2011’deki iç savaşın ardından bu hapishaneler, devlet şiddetinin simgesi haline geldi. Suriye İnsan Hakları Ağı’na göre, 2011’deki iç savaştan bu yana 158 binden fazla kişi kayıp veya tutuklu. Bu kişilerin 5 bininden fazlası çocuk ve 10 binden fazlası kadın. Bu gözaltı merkezlerinde tutuklular, açlık, dayak ve tecavüz gibi ağır işkencelere maruz kaldı. Birçok kişi bu baskı sonucu yaşamını yitirdi ve toplu mezarlarda gömüldü.
SAYISIZ MEZAR, HALA ARANIYOR
Toplu mezarların kesin sayısı hala bilinmiyor. Almaşan, bu sayının çok yüksek olduğuna inanıyor. Şehirlerin dışındaki büyük mezarlar, yerleşim bölgelerindeki küçük mezarlar ve askeri kontrol noktalarına yakın alanların potansiyel olarak mezar yerleri olduğunu tahmin ediyor. Bu alanların keşfi, zahmetli bir süreç. Almaşan, hayatta kalanların tanıklıklarına, belgelerine ve bazen ileri teknolojiye güvendiklerini belirtiyor. Uydu görüntüleme ve topografik tarama gibi araçların yardımcı olabileceğini ancak bu kaynakların ellerinde bulunmadığını ifade ediyor. Toplu mezarların keşfi, aktivistlerin ve insan hakları gruplarının bu alanlara dikkatli yaklaşılması gerektiği yönündeki çağrılarını yeniden gündeme getirdi. Bu gruplar, mezarların uzmanlar tarafından incelenene kadar dokunulmadan bırakılmasını ve adalet için delillerin korunmasını istiyor.
