Çinli Şirketten Şok Evlilik ve Çocuk Sahibi Olma Zorunluluğu
Çin’in Shandong eyaletinde bulunan bir kimya şirketi, çalışanlarına gönderdiği iç yazışmada, “evlenmeyen ve ülkenin iyiliği için çocuk sahibi olmayanların işten çıkarılması gerektiği” açıklamasını yaptı. Shandong Shuntian Chemical Group, sosyal medya platformlarında hızla yayılan duyurusunda, bekar çalışanlarını 30 Eylül tarihine kadar evlenip aile kurmaya zorunlu kıldı. İlgili talimata uymayanların işten çıkarılacağı ise açıkça belirtildi.
Şirketin iç yazışmasında, “Eğer üçüncü çeyreğe kadar evlenmez ve çocuk sahibi olmazsanız, iş sözleşmeniz feshedilecektir” denildi. Bu karar, Çin’deki evlilik ve doğum oranlarının hızla düşmesi sebebiyle alındı. Shandong Shuntian, çalışanlarının özel hayatlarına bu denli müdahalede bulunan tek Çinli şirket değil. Hükümet politikalarına bağlı kalan birçok Çinli şirket, çalışanlarını bu tür zorlamalardan çekinmeden etkilemeye devam ediyor. Kısa süre önce bir süpermarket zinciri, düğün masraflarını azaltmak amacıyla çalışanlarından başlık parası talep etmemelerini istemişti. Bu tür uygulamalar, sosyal medya platformlarında büyük tepki topladı.
Genç Çinliler, aile kurmaktan yalnızca ekonomik sebepler yüzünden değil, aynı zamanda kişisel özerkliklerine verdikleri önem nedeniyle de kaçındıklarını ifade ediyor. Birçok birey, ailelerinin yaşamlarını yönlendirmesine karşı çıkarken, işverenlerin de bu konuda söz sahibi olmasına itiraz ediyor.
Doğum Oranları Düşüyor
2023 yılı itibarıyla Çin’de yalnızca 6.1 milyon çift evlendi. Bu, önceki yıla oranla yüzde 20’lik bir düşüş anlamına geliyor ve istatistiklerin yayımlandığı 1986 yılından bu yana en düşük evlilik oranı olarak kayıtlara geçti. Ülkenin nüfusu üst üste üç yıldır azalıyor. Yetkililer, bu olumsuz eğilimi tersine çevirmek için çeşitli önlemler almaya çalışıyor. Kadınlarla birebir görüşerek çocuk yapmayı planlayıp planlamadıklarını sorulurken, hamileliğin kadınları daha akıllı yaptığına dair propaganda yayınlanıyor ve iş yerlerinde “doğurganlık dostu” bir atmosfer oluşturma çağrısında bulunuluyor.
Bazı şirketler, bu çağrılara hızla uyum sağladı. Shandong Shuntian’ın duyurusu, 28 ile 58 yaş arasındaki bekar ve boşanmış çalışanları hedef aldı. Şirketin iç mesajında “Ülkenin çağrısına yanıt vermemek, evlenmemek ve çocuk sahibi olmamak sadakatsizliktir” ifadesi kullanıldı. Ancak, sosyal medya üzerindeki tepkiler büyüdükçe şirket geri adım atmak zorunda kaldı. Şirket merkezinde telefona yanıt veren bir çalışan, duyurunun geri çekildiğini ve yerel yönetimin şirkete “düzeltme” talimatı verdiğini belirtti. Ancak konu hakkında daha fazla bilgi vermeyi reddetti. Yerel iş gücü yetkililerine ulaşılamadı.
Zorla Kısırlık ve Üç Çocuk Politikasına Dönüş
Çin hükümeti geçmişte nüfus planlaması politikalarını zorla uygulamaktan çekinmedi. Tek çocuk politikasını sürdürmek için zorla kürtajlar ve kısırlaştırmalar gerçekleştirildi. Shandong Shuntian’ın bulunduğu Linyi kenti, bu tür sert önlemlerle özellikle kötü bir üne sahipti. Ancak Pekin artık daha yumuşak bir yaklaşım benimsemeye başladı. Yetkililer, geniş çaplı bir direnişi tetiklememek için doğrudan baskı uygulamaktansa sosyal normlar üzerinden kontrol sağlamaya çalışıyor.
Bazı şirketlerin, hükümetin doğum oranlarını artırma çabalarını desteklemeleri dikkat çekiyor. Süpermarket zinciri Pangdonglai’nin kurucusu Yu Donglai, çalışanlarının düğünlerinde başlık parası talep etmelerini yasaklayacağını duyurdu. Geleneksel olarak erkek tarafının gelin ailesine ödediği ve on binlerce dolara ulaşabilen bu miktar, Çin hükümeti tarafından evlilikleri zorlaştıran bir unsur olarak eleştiriliyor. Yu, çalışanlarının düğünlerinde en fazla beş masalık davet vermelerine izin vereceğini ifade etti. Bazı kişiler bu kuralların aşırı müdahaleci olduğunu savunsa da, Çin Komünist Partisi’nin resmi yayın organı People’s Daily, uygulamayı savundu. Yayımlanan bir yazıda, “Bu düzenleme, medeni evlilik anlayışını teşvik etmek amacıyla yapıldı. Yol gösterici niteliği dikkate değer” denildi.
Bu Daha Başlangıç
Pangdonglai, yeni kurallarını Ocak ayında resmiyete döktü. Çalışanlar temel haklarını koruyacak ancak ek izin gibi avantajlardan yararlanamayacak. Bazı sosyal medya kullanıcıları, bu tür duyuruların aslında maliyetleri düşürmeye yönelik hamleler olduğunu öne sürdü. Hem Pangdonglai hem de Shandong Shuntian, özel şirketler olmalarına rağmen, bu tür girişimlerin rahatlıkla hayata geçirilebilmesi ülkenin değişen sosyal atmosferini yansıtıyor. Şirketlerin bu emirleri çalışanlarına duyurmaktan çekinmemesi, toplumda karşılık bulacağına inandıklarını gösteriyor. İşlerini kaybetmekten veya toplumdan dışlanmaktan korkan bireylerin, gönülsüz de olsa bu tür taleplere uyabileceği belirtiliyor. Hükümetin kamu çalışanları üzerinde daha doğrudan baskı kurabileceğine dair işaretler de mevcut. Geçen yıl, Çin’in güneyindeki Quanzhou kentinin sağlık komisyonuna ait bir taslak belge internete sızdı. Bu belge, devlet kurumlarında çalışanların “üç çocuk politikasını uygulamakta öncülük etmeleri” gerektiğini öne sürüyordu. Ancak bu ifadenin ne anlama geldiği net bir şekilde açıklanmadı. Bazı kişiler, bu durumu 1980’de yayımlanan ve tek çocuk politikasının başlangıcı olarak görülen ünlü mektuba benzetti. O mektupta, Komünist Parti üyelerinden tek çocuk sahibi olmaları istenmişti. Quanzhou sağlık komisyonunda telefona yanıt veren bir yetkili, taslağın varlığını doğruladı. Ancak üst düzey yetkililerin nihai talimatları beklediklerini ifade etti.
