Araştırmalara göre modern insanın beyni, 100 bin yıl önce yaşayan Homo sapiens türünün beyninden yüzde 13 daha küçük. Bilim insanları yıllardır bunun nedenini araştırıyor. “Büyük beynimiz”, türümüzü başka hayvanlardan ayıran en önemli özelliğimiz olarak görülüyor. Düşünme ve yenilik getirme becerimiz sayesinde ilk sanat eserlerini ortaya koyduk, tekerleği yarattık, hatta Ay’a dahi gittik. Bizimle aynı boylardaki diğer hayvanlarla karşılaştırdığımızda beynimizin onlarınkinden daha büyük olduğu açık. İnsan beyninin büyüklüğü, şempanzelerle aynı ataları paylaştığımız türlerimizden bu yana, yaklaşık 6 milyon yıl içinde neredeyse dört kat daha büyüdü. Ancak araştırmalar beynin büyüme eğiliminin Homo sapiens ile beraber tam tersi yönde hareket etmeye başladığını gösteriyor. Geçtiğimiz 100 bin yılda insanın ortalama beyin büyüklüğü azaldı.
Beynin Küçülme Nedenleri ve Teoriler
Sebep dil edinimi mi, yoksa iklim değişikliği mi? Tattersall’un bulgularına benzer başka araştırma sonuçları da var. Mesela Almanya doğumlu bilim insanı Gerhardt Von Bonin, 1934 yılında yayımlanan makalesinde “Avrupa’da insan beyninin son 10 bin ya da 20 bin içinde küçüldüğüne dair net işaretler olduğunu” yazmıştı. Peki bu şaşırtıcı daralmayı nasıl açıklayabiliriz? Tattersall’a göre, beyinlerimiz 100 bin yıl önce, daha önce sezgilere dayalı olan düşünme biçimimizin “sembolik bilgi işleme” adını verdiği düşünme biçimine dönüştüğü zaman aralığında küçülmeye başladı. Bu yıllarda insanların arkeolojik eserleri “daha sembolikti ve gravürlerde anlamlı geometrik çizimler üretiyorlardı. Kısacası, daha küçük ve daha düzenli yapıdaki beyinler, karmaşık ölçümler yapma konusunda daha iyiydi; daha geniş beyinlere artık pek de gerek yoktu.
Beynin Küçülmesinin Zekaya Etkisi ve İnsan Evrimi
Beynimiz küçülürken zekamıza ne oluyor? Ancak ortaya atılan bu teoriler hâlâ soru işaretleri yaratıyor çünkü beynin neden küçülmeye başladığını anlamak için beynin tam olarak ne zaman daralmaya başladığını belirlemek gerek. Bu da, eski fosilleri bulmak zor olduğu ve genelde kayıtlar daha yeni insan türlerini odağına aldığı için oldukça zor. Peki beynin küçülüyor olması, zekamızın da giderek gerilemesine neden olur mu? Biliyoruz ki, beynin büyüklüğü zeka için tek etken değil. Mesela erkeklerin beyni, beden boyutlarının daha büyük olması nedeniyle, kadınların beyninden yüzde 11 daha büyük. Buna rağmen araştırmalar, kadın ve erkeklerin aynı bilişsel yetkinliklere sahip olduğunu gösteriyor. Genel olarak, bedeninize bağlı olarak daha büyük bir beyniniz olması, zekanızla ilişkili değil.
- DERGİ – Tarih boyunca beyni anlamak için neler yapıldı?
- Basit zihin egzersizleri beynimizin işleyişini nasıl değiştirir?
