Yeni Bir Keşif: M87 Galaksisindeki Yıldız Patlamaları ve Plazma Jetleri
Astrofizik dünyası, bu yıl Astrophysical Journal‘da yayınlanması planlanan ve şu anda ön baskı sunucusu arXiv‘de yer alan heyecan verici bir çalışmayı konuşuyor. Araştırmaya göre, bazı yıldızlar, ışık hızına yakın parçacık ışınlarına oldukça yakın konumlanmış olmalarına rağmen, doğrudan jetlerin yollarında değiller. Ancak bu durum, yıldızların beklenmedik bir şekilde patlamasına neden oluyor.
Çalışmada söz konusu olan yıldızlar, kendilerine eşlik eden yıldızlardan hidrojen alan ve esasen yanmış yıldız kabukları olarak tanımlanabilen beyaz cücelerdir. Beyaz cücelerin yüzeyinde yaklaşık iki kilometre kalınlığında bir hidrojen tabakası oluştuğunda, bu tabaka patlayarak yıldızdan ayrılıyor ve bu döngü tekrarlanıyor. Stanford Üniversitesi’nde astrofizikçi olarak görev yapan ve bu fenomeni tanımlayan çalışmanın baş yazarı Alec Lessing, ESA’nın (Avrupa Uzay Ajansı) bir duyurusunda “Neler olduğunu bilmiyoruz, ancak bu çok heyecan verici bir bulgu” ifadelerini kullanarak durumu özetliyor.
Ekip, merkezinde aynı adı taşıyan süper kütleli bir kara delik barındıran M87 galaksisindeki 135 novayı detaylı bir şekilde incelemeye aldı. M87, Güneş’in kütlesinin 6,5 milyar katı olarak bilinir ve 2019 yılında Event Horizon Telescope Collaboration tarafından yapılan çalışmada doğrudan görüntülenen ilk kara delik olma özelliği taşır. Ekip, M87’nin 3.000 ışık yılı uzunluğundaki plazma jetinin yakınlarında, galaksinin diğer bölgelerine oranla iki kat daha fazla novanın patladığını tespit etti.
Ayrıca, Hubble Uzay Teleskobu, M87’nin jetini doğrudan görüntülemeyi başardı. Paylaşılan görüntülerde, bu jet ilk bakışta oldukça sakin görünse de, aslında aşırı ısınmış ve ışık hızına yakın hızda ilerleyen parçacıkların oluşturduğu uzun bir kıvrım şeklinde, yıldızların patlamasına neden olan karmaşık bir yapıya sahip.
M87’den püsküren plazma jetinin Hubble Uzay Teleskobu görüntüsü de oldukça etkileyici. Önceki araştırmalar, jetin çevresinde daha fazla aktivite olabileceğini öne sürmüştü; fakat Hubble’ın daha geniş görüş açısına sahip kameralarıyla gerçekleştirilen yeni gözlemler, novaların daha fazla parladığını ortaya koydu. Bu durum, yüzey katmanlarındaki hidrojen patlamalarını da işaret ediyor.
Yayınlanan basın bülteninde Lessing, “Jet, çevredeki bölgelere doğru ilerleyen yıldız sistemlerine bir şekilde etkide bulunuyor. Belki de jet, beyaz cücelerin üzerine bir şekilde hidrojen yakıtı püskürtüyor ve bu durum daha sık patlamalara yol açıyor” şeklinde yorumda bulundu. “Ancak bunun fiziksel bir itme olduğu kesin değil. Jetten yayılan ışığın basıncının etkisi de mümkün. Hidrojeni daha hızlı ilettiğinizde, patlamalar daha sık gerçekleşiyor.”
Hubble’ın M87’ye ilişkin yeni görüntüleri, Hubble’daki yeni kameralar sayesinde şimdiye kadar çekilmiş en derin görüntüler arasında yer alıyor. Ekip, makalelerinde gözlemlerinin rastgeleliğe bağlanma olasılığının %0,1 ila %1 arasında olduğunu ifade ederken, çoğu bulgu jetin bir şekilde yıldız patlamalarını katalize ettiğini gösteriyor. Bu bulgular, astrofizik alanındaki anlayışımızı derinlemesine etkileme potansiyeline sahip ve evrenin sırlarını çözmek için yeni kapılar aralıyor.
