Doğa’nın Gücü: Hunga Tonga-Hunga Ha’apai Patlaması ve Erken Uyarı Sistemleri
İki yıl önce, Hunga Tonga-Hunga Ha’apai yanardağı, tarihe damgasını vuran bir patlamaya sahne oldu. Bu olağanüstü olay, adayı neredeyse tamamen yok ederek büyük bir yıkıma neden oldu ve bölgedeki halkın tahliye edilmesine yol açtı. Tonga, patlamanın ardından volkanik küllerle kaplandı ve maalesef bazı can kayıpları yaşandı. Doğal afetlerin önceden tahmin edilmesi oldukça zorlu bir süreçtir; ancak, yapılan son araştırmalar bazı yanardağların, yıkıcı bir patlamadan yalnızca dakikalar önce bile ipuçları verebileceğini ortaya koyuyor.
Bir araştırma ekibi, 2022 yılında Pasifik Okyanusu’nda meydana gelen bu devasa volkanik patlamadan önce, Dünya yüzeyinden geçen sismik dalgalar tespit etti. Bu veriler, uzaktaki sismometreler aracılığıyla toplandı ve ekip, bu uzak sinyallerin, insanların gelecekteki ani patlamalara daha iyi hazırlanmalarına yardımcı olabileceğini öne sürdü. Erken uyarı sistemleri, kelimenin tam anlamıyla hayat kurtarıcı bir rol oynayabilir. Büyük afetler öncesinde verilebilecek herhangi bir uyarı, sadece birkaç dakika bile olsa, insanların gerekli önlemleri alma konusunda önemli bir zaman kazandırabilir.
Patlamadan yaklaşık 750 kilometre uzakta bulunan Fiji ve Futuna’daki sismometre istasyonlarından gelen verileri inceleyen ekip, olaydan yaklaşık 15 dakika önce patlamanın yönünde yayılan, Rayleigh dalgası adı verilen özel bir yüzey dalgasının varlığını tespit etti. Bu Rayleigh dalgası, insanlar tarafından algılanamıyordu, ancak sismometreler tarafından kolayca tespit edilebiliyordu. Pazartesi günü Geophysical Research Letters dergisinde yayımlanan bu çarpıcı çalışmada, “Diğer sismik sinyallere ve uydu görüntülerine atıfta bulunarak, Rayleigh dalgasının görünür bir yüzey aktivitesi olmadan en önemli patlama öncüsü olduğu sonucuna vardık” ifadeleri yer aldı.
Makalenin devamında ise şu ifadeler yer aldı: “Bulgularımızı ve önceki çalışmalarımızın sonuçlarını da dahil ederek, kaldera oluşturan patlamanın başlangıcına dair bir senaryo öneriyoruz.” 15 Ocak 2022’de gerçekleşen bu rekor boyuttaki patlama, volkanik püskürme ile 58 kilometre yüksekliğe ulaşarak kaydedilen en büyük örnek olma unvanını kazandı. Bu devasa patlama, sadece yarım saat içinde Dünya’nın mezosferine ulaştı ve bu da doğanın ne kadar güçlü ve öngörülemez olduğunu bir kez daha gösterdi.
