İstanbul Maratonu: Kıtalar Arası Koşunun Tarihi
Dünyanın kıtalar arası koşulan tek maratonu olan İstanbul Maratonu’nun 46’ncısı, 3 Kasım Pazar günü koşulacak. Türkiye İş Bankası’nın isim sponsorluğunda gerçekleştirilecek olan bu maraton, 1979 yılındaki ilk yarıştan bu yana her geçen yıl daha da büyüyerek önemli bir organizasyon haline geldi. Sivil toplum kuruluşlarının da ilgi gösterdiği bu maraton, profesyonel atletlerin yanı sıra halk koşusuna katılanlarla birlikte iki kıtayı dostluk ve centilmenlik duygusuyla birleştiriyor. Bu özelliğiyle İstanbul Maratonu, dünyanın en ilgi çekici maratonlarından biri olarak öne çıkıyor.
Tarihî Noktalar
Maraton boyunca sporcular, start aldıktan sonra Anadolu ile Avrupa yakalarını birleştiren 15 Temmuz Şehitler Köprüsü’nden geçerek zorlu mücadeleye başlıyor. Güzergah boyunca atletler, 42 kilometrelik parkurda Deniz Müzesi, Dolmabahçe Sarayı, Fındıklı Camisi, Galata Köprüsü, Yeni Cami, Mısır Çarşısı, Sirkeci Tren Garı, Sepetçiler Kasrı, Topkapı Sarayı, Ahırkapı Sis ve Düdük Feneri, Küçük Ayasofya Camisi ve Gülhane Parkı gibi önemli tarihi yerlerden geçiyor. Büyük yarış, iki saatten fazla süren bir mücadelenin ardından Sultanahmet Meydanı’nda sona eriyor.
İlk Yarış ‘1 Nisan Şakası’ Sanıldı
Boğaziçi Köprüsü’nün yapımına 1970’te başlanmış ve 1973’te Cumhuriyet’in 50. yılı dolayısıyla hizmete açılmıştır. Bu köprü, İstanbul’da “Kıtalar arası koşulan maraton” fikrinin doğmasında önemli bir rol oynamıştır. Tercüman Gazetesi tarafından ilk kez 1973 yılında gündeme getirilen Asya’dan Avrupa’ya koşma fikri, 1979’da bir grup Alman turistin girişimiyle gerçeğe dönüştü. Atletizm Federasyonu tarafından Uluslararası Asya-Avrupa Maratonu adıyla düzenlenen organizasyonda Almanya, Belçika, Hollanda ve Türk atletler mücadele etti. İlk maraton, tertip komitesi üyeleri Selahattin Yıldız, eski atlet ve Atletizm Federasyonu Başkanı Ali Ergenç, Ziya İğdebeli ve Osman Kazancıoğlu’nun çabalarıyla gerçekleştirildi. Düşük bütçeye rağmen büyük zorlukların üstesinden gelen organizasyon ekibinin imdadına Almanya’dan 60 gönüllü sporcu yetişti. Asya-Avrupa Koşusu, gerekli önlemler alındıktan sonra 1 Nisan 1979’da “Dünyanın tek kıtalar arası maratonu” unvanıyla start aldı. İstanbul’da yaşayanlar, sabah saatlerinde Boğaziçi Köprüsü’nde yolun yarısının kapatılarak insanların köprüde koştuğunu görünce bunun “1 Nisan şakası” olduğunu düşündü.
1982’de Büyükşehir Belediyesi’ne Devredildi
Maraton, 1982 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne devredildi ve “Kıtalar arası Avrasya Maratonu” adıyla koşulmaya başlandı. Kategoriler ve ödüller artırıldı, dünya çapındaki elit atletlerin davet edilmeye başlanmasıyla uluslararası kuruluşlardan da tebrik ve destek almaya başlandı. Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü ile Atletizm Federasyonu tarafından 2001 yılında ortaklaşa organize edilen yarış, daha sonra tekrar Büyükşehir Belediyesi’ne geçti.
1999’da Tüm Gelir Depremzedelere Bağışlandı
17 Ağustos 1999’daki Gölcük Depremi sonrası maratonun koşulup koşulmayacağı tartışıldı. Ancak, “ülkenin içinde bulunduğu sıkıntılı dönemi atlatmasında yararlı olacağı” kararıyla maraton gerçekleştirildi. Köprü üzerindeki riskler göz önünde bulundurularak katılımcı sayısı 75 bin kişiyle sınırlandırıldı ve elde edilen tüm gelir depremzedelere bağışlandı.
Avrasya Maratonu Ekranlarda
2000 Avrasya Maratonu, organizasyonun tarihinde önemli bir yere sahip oldu. Koşu, TRT, NTV, CNN Türk gibi ulusal televizyon kanallarının yanı sıra dünyaca izlenen Eurosport’ta naklen yayınlandı. Böylece, Türk atletizminin başarısı ve İstanbul’un tarihi ile doğal güzellikleri birçok ülkeye görüntülü olarak aktarıldı. Reuters, Washington Post ve AP gibi medya kuruluşlarıyla toplam 150 yerli ve yabancı gazeteci koşuyu takip etti. 75 bin kişilik kısıtlamaya rağmen aşırı ilgi nedeniyle bu sayının 100 bine yaklaşması, maratona gösterilen ilgiyi gözler önüne serdi.
2006’da Çipli Sisteme Geçildi
Artırılan ödül miktarları ve atletlerin derecelerini anında ölçen elektronik zamanlama çipi sayesinde maraton, 2006 yılında önemli bir ivme kazandı. Avrasya Maratonu, bu yıldan itibaren uluslararası takvimde saygın bir organizasyon olarak elit atletler ve yüz bini aşkın sporseverin katıldığı bir etkinlik haline geldi.
2008’de “Gümüş Kategori”ye Yükseldi
Avrasya Maratonu, kriterlerin sağlanmasıyla “Silver Label” nişanı kazandı ve bu unvana sahip olan dünya çapında 21 maraton arasına girdi. Kot farkının giderilmesi ve parkura tarihi özellik kazandırılması amacıyla finiş noktası Beşiktaş’tan Sultanahmet’e alındı. Ayrıca, Avrasya Maraton Fuarı ilk kez 2008 yılında düzenlendi ve Etiyopyalı rekortmen atlet Haile Gebrselassie’nin fuara katılması sağlandı. “Sosyal Sorumluluk Partneri” uygulamasıyla Adım Adım oluşumu ile işbirliği yapıldı. Altın kategoriye geçiş için 2010 yılında gerekli girişimlerde bulunuldu ve “sağlıklı yaşam istasyonları” ilk kez kuruldu. Uluslararası ilişkileri geliştirmek amacıyla Prag, Roma, Londra, Berlin, Frankfurt, Paris, New York, Boston ve Rotterdam’daki maratonlara gözlemci ve temsilciler gönderildi. Tanıtım çalışmaları sonucunda çipli koşulara 5 kıtadan 85 ülkeden 8 bin 380 kişi kayıt yaptırarak maratonda bir kez daha katılım rekoru kırıldı.
“Altın Kategori” 2012’de Geldi
Uluslararası Atletizm Federasyonları Birliği’nin (IAAF) belirlediği kriterlerin yerine getirilmesi sonucunda 2012 yılında Kıtalar Arası İstanbul Avrasya Maratonu, “Altın Kategori”ye dahil edildi. Bu sayede maraton, dünyanın en iyi 17, Avrupa’nın en iyi 7 maratonundan biri oldu. Maraton Fuarı, 2011 yılında Feshane Fuar ve Kongre Merkezi’nden İstanbul Merkezi’ne taşınarak Türkiye’nin en büyük spor fuarı haline getirildi ve fuarın dünya maraton fuarları ile aynı seviyeye ulaşması sağlandı. Çipli koşu kayıtlarında maratona 6 kıtadan 88 ülkeden toplam 13.006 koşucuyla tüm zamanların katılım rekoru kırıldı. Büyük organizasyon, 2013 yılından itibaren İstanbul Maratonu adıyla düzenlenmeye başlandı.
2016’da 15 Temmuz Şehitleri İçin Koşuldu
Darbe girişiminin yaşandığı yıl Halk Koşusu’nun adı “Kahramanlar Koşusu” olarak değiştirildi ve yarış, “15 Temmuz şehitleri için koşuyoruz” sloganıyla organize edildi. “Tavşan atlet” uygulamasıyla yarışçılar, 42 kilometre, 15 kilometre ve 10 kilometre kategorilerinde en iyi derecelerini yapmaları için desteklendi.
2019’da “Tavşan Atlet” Parkur Rekoru Kırarak Yarışı Kazandı
Kenyalı atlet Daniel Kipkore Kibet, 2019 yılında düzenlenen Vodafone 41. İstanbul Maratonu’nu erkeklerde parkur rekoru kırarak kazandı. 15 Temmuz Şehitler Köprüsü gişelerinin yaklaşık 250 metre gerisinden başlayarak Sultanahmet Meydanı’nda sona eren 42 kilometre 195 metrelik maratona “tavşan atlet” olarak başlayan Kibet, yarışı birincilikle tamamladı. Kibet, 2.09.44’lük derecesiyle parkur rekorunun da yeni sahibi oldu. Önceki rekor, 2 saat 9 dakika 57 saniyelik derecesiyle 2018 yılının kazananı Kenyalı Felix Kimutai’ye aitti.
Salgında Önlemler Altında Koşuldu
Kovid-19 salgını nedeniyle dünya genelinde birçok büyük maraton iptal edilirken, 2020 yılında İstanbul Maratonu’nun gerçekleştirilmesi için tüm önlemler titizlikle alındı. İhtiyaç duyulan geniş alanı sağlaması sebebiyle start-finiş noktası Yenikapı Etkinlik Alanı olarak belirlendi ve bu doğrultuda yeni parkur hazırlandı. Salgın önlemleri nedeniyle sınırlı sayıda “42K” koşucusuyla start alan yarışta maratoncular, İstanbul Boğazı üzerinden iki kez geçiş yapma şansını yakaladı. Sınırlı sayıda koşucuyla “42K” parkurunda koşturan N Kolay 42. İstanbul Maratonu, bir başka ilke sahne oldu. Maratonun koşulduğu hafta sonu boyunca düzenlenen sanal koşular, Türkiye’nin 80 ilinde ve 55 ülkede gerçekleştirildi. “5K”, “10K” ve “15K” kategorilerinden oluşan N Kolay İstanbul Maratonu Sanal Koşuları, Türkiye’nin en geniş katılımlı sanal koşusu olma özelliğini kazandı.
45’incisi “Yüzyılın Koşusu” Temasıyla Gerçekleştirildi
İstanbul Maratonu’nun 45’incisi, Türkiye Cumhuriyeti’nin 100’üncü yılı dolayısıyla “Yüzyılın Koşusu” temasıyla koşuldu. 45 bin kişinin katıldığı geçen yılki 45’inci yıl maratonunda, katılımcılar ay-yıldızlı bayraklarla Cumhuriyet coşkusunu yaşadı.
