Astım Nedir?
Astım, akciğerlerdeki hava yollarında daralmaya yol açan ve ataklar halinde seyreden, kronik bir akciğer hastalığıdır. Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Aysu Sinem Koç, bu daralmanın çoğunlukla mikrobik olmayan iltihaplar nedeniyle hava yolu duvarının şişmesi sonucu gerçekleştiğini belirtmektedir. Astım, nefes darlığı, hırıltılı solunum, göğüste baskı hissi ve öksürük gibi belirtilerle kendini gösterir.
Astımın Risk Faktörleri
Astımın nedenleri hakkında bilgi veren Dr. Koç, kişisel risk faktörlerine dikkat çekiyor. Bunlar arasında:
- Genetik yapı
- Cinsiyet
- Obezite
- Alerjik rinit ve dermatit varlığı
- Aile öyküsü
Çevresel faktörler de astımın ortaya çıkmasında önemli bir rol oynamaktadır. Bu faktörler şunlardır:
- Alerjenler
- Tekrarlayan akciğer enfeksiyonları
- Sigara, puro, pipo, nargile ve elektronik sigara gibi hava yolu ile tüketilen maddeler
- Bazı ilaçlar
- İç ve dış ortam hava kirliliği
- Beslenme tarzı
Astım Belirtileri
Astımın belirtilerini sıralayan Dr. Koç, belirtilerin şu şekilde olduğunu ifade etmektedir:
- Nefes darlığı
- Göğüste sıkışma veya ağrı
- Nefes verirken hırıltı (özellikle çocuklarda daha yaygın)
- Öksürük veya hırıltı nedeniyle uyku sorunları
- Soğuk algınlığı ya da grip gibi solunum yolu virüsleri tarafından kötüleşen öksürük
- Ataklar sırasında hırıltılı solunum
Tetikleyici Faktörler
Dr. Koç, bazı bireylerde belirli durumların astım belirtilerini tetikleyebileceğini vurguluyor. Bu tetikleyiciler arasında:
- Havanın soğuk ve kuru olması
- Kimyasal dumanlar, gazlar veya toz gibi maddelerin varlığı
- Polen, küf sporları, hamamböceği atıkları veya evcil hayvanların dökülen tükürükleri gibi alerjenler
Astımın Yaygınlığı
Dünya genelinde yaklaşık 300 milyon astım hastası olduğu tahmin edilmektedir. Ülkemizde ise her 12-13 erişkinden biri ve her 7-8 çocuktan biri astım hastasıdır. Astımın görülme sıklığı son yıllarda giderek artmaktadır.
Astım Türleri
Dr. Koç, astım türlerini şu şekilde açıklamaktadır:
- Alerjik Astım: Solunum yoluyla edinilen alerjenler nedeniyle hava yollarının daralması ile karakterizedir. Küf ve polen gibi maddeler sıkça etkileyen alerjenlerdendir.
- Alerjik Olmayan Astım: Alerjik maddelerle tetiklenmeyen, solunum yolu enfeksiyonlarının sürekli tekrar etmesi sonucu ortaya çıkar.
- Mevsimsel Astım: Yılın belirli dönemlerinde ortaya çıkar ve sebebi mevsimsel alerjenlerdir. Örneğin, ilkbaharda polenler mevsimsel astımı tetikleyebilir.
- Egzersiz Astımı: Fiziksel aktivite sırasında hava yollarının daralmasından kaynaklanır; öksürük ve nefes darlığı gibi belirtiler görülebilir.
- Mesleki Astım: Bazı meslek gruplarında kimyasal maddelerle veya ağır kokularla karşılaşma sonucu gelişebilir.
Sonbahar ve Astım Atakları
Astım, genellikle ilkbahar ve yaz aylarında polenlerin artmasıyla daha sık görülmektedir. Ancak, sonbahar aylarında okulların açılmasıyla birlikte enfeksiyonlara maruziyetin artması, astım ataklarını da tetikleyebilir.
Astım Hastaları İçin Öneriler
Dr. Koç, astım hastalarının dikkat etmesi gereken noktaları şöyle sıralıyor:
- Alerjik yakınmaları olan hastalar ev içi toz kontrolüne dikkat etmelidir.
- Uyunan ortamda yünlü eşyalar bulundurmamak, halı ve perdeleri sık sık yıkamak önemlidir.
- Küf ve mantar üremiş eşyaların evden uzaklaştırılması gerekmektedir.
- Polen alerjisi olanlar, alerji ilaçlarını mevsimsel olarak kullanmalıdır.
- Evcil hayvanlarla birlikte yaşamak sorun yaratmıyorsa, evcil hayvan beslenmesinde dikkat edilmelidir.
- Astım hastaları kesinlikle sigara içmemeli ve sigara içilen ortamlardan uzak durmalıdır.
- Her yıl grip aşısı yaptırmaları önerilmektedir.
- Reflü varsa tedavi edilmelidir.
- Kilo kontrolü sağlanmalı, obeziteden kaçınılmalıdır.
- Gebelik planlanıyorsa, ilaç dozları gözden geçirilmelidir.
Astımın Komplikasyonları
Astım, başka sağlık sorunlarına da yol açabilir. En sık görülen komplikasyonlar arasında alerjik rinit, alerjik sinüzit, ürtiker ve reflü bulunmaktadır. Ayrıca, sigara içen astım hastalarında KOAH riskinin daha yüksek olduğu belirtilmektedir. Genetik yatkınlığı olan bireyler için alerjiyi azaltmak zor olabilir. Bu nedenle, çocukluk döneminden itibaren sigaradan uzak durmak ve hava kirliliğinden kaçınmak büyük önem taşımaktadır.
Öksürük Ataklarıyla Başa Çıkma Yöntemleri
Astımın neden olduğu öksürük ataklarıyla başa çıkmak için Dr. Koç, şu önerilerde bulunmaktadır:
- Enfeksiyon hastalıklarına karşı bağışıklama, astımlı hastalar için faydalıdır.
- Öksürük krizleri sırasında, hastaların kullandıkları kontrol edici veya kurtarıcı ilaçları alması gerekebilir.
- Bakteriyel enfeksiyon söz konusuysa, antibiyotik kullanımı gerekli olabilir.
- Reflü, öksürük nedenleri arasındadır; reflü yapan besinlerden kaçınılmalı ve mide boş uyunmalıdır.
- Öksürüğü tetikleyen keskin kokulardan, tozdan ve sigaradan uzak durulmalıdır.
