Sayıştay’ın 2023 Sağlık Bakanlığı Denetim Raporu: Şehir Hastanelerine Dair Çarpıcı Bulgular
Sayıştay’ın 2023 yılına ait Sağlık Bakanlığı Denetim Raporu, “hasta garantili” şehir hastanelerine yönelik önemli gerçekleri bir kez daha gün yüzüne çıkardı. Raporda, Sayıştay’ın geçen yıl tespit ettiği usulsüzlüklerin hiçbirinin düzeltilmemesi dikkat çekti. Özellikle, bu bulguların büyük bir bölümünün şehir hastanelerine dair olması kayda değer bir durumdu.
İl sağlık müdürlükleri tarafından 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu çerçevesinde ihale edilerek yapımı tamamlanan ve geçici kabulü yapılan işlerin nihai proje bedellerinin Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’ne aykırı olarak izlenmediği belirtildi. Rapora göre, Kamu Özel İş Birliği (KÖİ) modeliyle işletilen şehir hastanelerinin muhasebe işlemlerinin mevzuata uygun olarak gerçekleştirilmediği ortaya konuldu. Ayrıca, hizmete açılan şehir hastanelerine ilişkin bazı varlık ve yükümlülüklerin, Muhasebat Genel Müdürlüğü Genel Tebliği’ne uygun şekilde muhasebeleştirilmediği saptandı.
Gider Kalemleri Hatalı Tutarlarla Sunulmuş
Raporda, işletme dönemine geçilen bazı şehir hastanelerine ait borçlanma maliyetlerinin tablolar üzerinde gösterilemediği ve yıl içinde yapılan kullanım bedeli ödemelerinin doğrudan giderleştirildiği ifade edildi. Bu durum, “hizmete giren şehir hastanelerine ilişkin muhasebe kayıtlarının mevzuata uygun şekilde yapılmaması ya da eksik yapılması nedeniyle faaliyet hesaplarında hatalı muhasebeleştirmelere yol açtığını” gösteriyor. Şehir hastanelerinin ödenen kullanım bedelinin büyük bir kısmının finansal kiralama işlemlerine ilişkin hesaplarla ilişkilendirilmeden doğrudan gider yazıldığı tespit edildi. Faaliyet sonuçları tablosunda gider kalemlerinin hatalı tutarlarla sunulduğu vurgulandı.
Sayıştay, şehir hastaneleri sözleşmeleri kapsamında görevli şirketlere taahhüt edilen garanti tutarlarının muhasebeleştirilmediği ve bilanço dipnotlarında gösterilmediği gibi bulgulara da ulaştı.
Tıbbi Malzemelerin Zimmet Devirleri Yapılmamış
KÖİ modeliyle işletilen sağlık tesislerinde görevli şirketler tarafından teslim edilen mefruşat ve tıbbi ekipmanın bazı şehir hastanelerinde Malzeme Kaynak Yönetim Sistemi’ne (MKYS) girişlerinin tamamlanmadığı, muhasebe kayıtlarında yer almadığı ve mali tablolara yansımadığı tespit edildi. Taşınırların fiilen kullanıma verilmesine rağmen zimmet devirleri yapılamadığı ve taşınırlarla ilgili sorumlu personelin resmi olarak belirlenemediği ifade edildi. Bu durum, taşınırların takibi ve sayımını zorlaştırmakta ve kaybolma ya da çalınma gibi riskler doğurmaktadır.
98 Milyon 901 Bin TL’lik Artış
Raporda Antalya Şehir Hastanesi’ne dair çarpıcı verilere de yer verildi. Hastanenin yapım işinde uygulama projelerinin işin niteliğine uygun hazırlanmadığı, proje değişikliklerinin iş artışı sınırı kapsamında gerçekleştirilmesinin mümkün olmadığı, dolayısıyla farklı bir ihaleye konu edildiği belirtildi. Ayrıca, hastaneye ilişkin mal alımlarının eşik değerlerin altında kalması için kısımlara bölünerek farklı harcama birimleri tarafından temin edildiği ve hastane açılma tarihinin henüz belli olmadığı halde hizmet alımlarının gerçekleştirildiği kaydedildi.
Antalya Şehir Hastanesi’nin yapım işinin 29 Aralık 2020’de pazarlık usulüyle ihale edildiği ve 990 milyon TL anahtar teslimi götürü bedel üzerinden 09 Mart 2021’de sözleşmeye bağlandığı, sözleşmede işin süresinin 750 gün olarak belirlendiği ifade edildi. Ancak daha sonra projede değişiklik yapıldığı ve 9 Nisan 2021’de revize için yüklenici firmaya teslim edildiği belirtildi. İlk projeler ile revize projeler arasında önemli tutarlarda değişiklikler yapıldığı saptandı. Proje farklılıkları ve zaruret teşkil eden imalat değişiklikleri çerçevesinde toplamda 98 milyon 901 bin TL iş artışına gidildiği vurgulandı. İkinci ihalenin pazarlık usulü ile gerçekleştirilmesi veya bölgeye sağlık yatırımı yapılması yerine, mevcut hastanenin ilk ihale kapsamındaki tamamlanamayacağının anlaşılmasına rağmen işin ilgili mevzuata aykırı olarak devam ettirilmesi eleştirildi.
648 Aşı Dolabının 529’unun Kimliği Tanımlanmamış
Yüklenicilere aldırılmasına ihtiyaç duyulan araç, gereç ve malzemelere ilişkin hükümlerin yeterince düzenlenmemesi ve ihtiyaçların alınmaması halinde uygulanacak cezaların yetersiz olduğu da raporda ortaya konuldu. İdarenin izni olmadan bazı yapım işi ihalelerinde alt yüklenici çalıştırıldığı ve bunun sonucunda mevzuatta öngörülen yükümlülüklerin bir kısmının yerine getirilmediği tespit edildi.
Aşı ve Antiserum Soğuk Zincir ve Stok Yönetim Sistemi hizmet alımında şartnamede belirtilen sayıda personel çalıştırılmadığı, teknik personel arasında gerekli iş deneyimi veya mezuniyet şartlarını taşımayanların bulunduğu ve işin yürütülmesine ilişkin süreçlerde aksamalar yaşandığı belirlendi. Ayrıca, hakedişlerin aylık düzenlenmemesi nedeniyle ceza hükümlerinin uygulanmadığı da tespit edilen bulgular arasında yer aldı. Şubat 2023 tarihli İlerleme Raporu’na göre 648 akıllı aşı dolabının teslim edildiği, ancak Mart 2023 tarihli raporda bunlardan yalnızca 529’unun kimlik tanımlamasının yapılabildiği belirtildi.
Yer Teslimi Yapılmadan İnşaata Başlanmış
Raporda şehir hastanelerine dair yer verilen sorunlar arasında, hastanelerin fiili tamamlama tarihleri üzerinden sözleşmede öngörülen sürelerin geçmiş olmasına rağmen kesin tamamlama süreçlerinin yürütülmemesi dikkat çekiyor. Görevli şirketlere yer teslimi yapılmadan inşaat işlerine başlanmış olmasına rağmen işletme sürelerinde revizyon yapılmadığı kaydedildi. Ayrıca, şehir hastanelerine ilişkin doğal gaz tüketimlerinde eksik ölçüm bedellerine maruz kalındığı da tespit edildi.
Tüketilmeyen Gaz Faturalandırılmış
İzmir, Mersin, Elazığ, Adana ve Manisa şehir hastanelerinde, gaz dağıtım şirketleri tarafından sayaç çapına göre belirlenen en düşük saatlik miktarın tüketim olmadığı halde faturalandırıldığı ifade edildi. Şehir hastanelerinin yatırım dönemlerinde gerçekleştirilen mal teslimleri ile hizmet gerçekleştirmelerinin Katma Değer Vergisi’nden (KDV) istisna tutulduğu, görevli şirketlerin bu istisnadan yararlanabilmesi için kira tutarının veya süresinin bir kısmından vazgeçmesi gerektiği, ancak bunun yapılmadığı ortaya çıktı.
KÖİ Modeli ile yapılması planlanan Türkiye Halk Sağlığı Kurumu ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Kampüs Projesine ilişkin sözleşmenin taraflarca sona erdirilmesine rağmen, görevli şirketin yükümlülüklerini yerine getirmediği de raporda dikkat çeken bir bulgu oldu.
Diğer Usulsüzlükler
Raporda şehir hastanelerine ilişkin tespit edilen diğer usulsüzlükler şu şekilde sıralandı:
- Ankara Etlik Entegre Sağlık Kampüsünde, ihale teklifine dahil olan idare onayı ile yapılmayan teknolojik gelişmeler kalemi altında yer alan imalatlarla ilgili, idare ile görevli şirket arasında iş azalışı yapılacağına dair anlaşma sağlanmış olmasına rağmen iş azalışı sürecinin tamamlanamadığı ve kullanım bedeline yansıtılmadığı saptandı.
- Konya ve Manisa şehir hastanelerinde kullanım bedeli taban hesaplamasında uyuşmazlıklar olduğu tespit edildi.
- Ankara Etlik Şehir Hastanesi Yüksek Güvenlikli Adli Psikiyatri (YGAP) servisinde görevli şirket tarafından sunulması gereken güvenlik hizmetinin sağlanamaması nedeniyle ilgili serviste sağlık hizmeti verilemediği, bu durum için hizmetlerden bir kesinti yapılmadığı belirlendi.
- Şehir hastanelerinde görüntüleme hizmetlerine ilişkin randevu ve laboratuvar hizmetlerine dair sonuç verme sürelerinde önemli gecikmeler yaşandığı ve çoğunun yardım masasına bildirilmediği ifade edildi.
- Şehir hastanelerinde yemek hakkı olmayan personelin yemek sayılarının hakedişe yansıdığı tespit edildi.
- Kocaeli Şehir Hastanesi’nde çeşitli nedenlerle kullanılamayan alanlar için sözleşme hükümleri doğrultusunda gerekli işlemlerin gerçekleştirilmediği görüldü.
- Bazı şehir hastanelerinde görevli şirket tarafından getirilen tıbbi ekipmanların sağlık tesislerinde açılıştan itibaren kullanılmadığı ve atıl durumda olduğu belirlendi.
- Şehir hastanelerinde teslim edilen tıbbi ekipmanlarda meydana gelen onarım giderlerinin karşılanmasında arıza ve hasar kaynağının belirlenmesine ilişkin sorunlar yaşandığı tespit edildi.
- Görevli şirketler tarafından işletilen ticari alanlarda, ihale dokümanı ve projelerde belirtilen alanlardan daha fazla alanda faaliyet yürütüldüğü, ayrıca ticari alanların elektrik, su ve doğalgaz sayaçlarının eksik veya arızalı olduğu belirlendi.
- Hastanelerin bazı yerlerinde ticari alanlara ilişkin tüketim bedellerinin ölçülebilmesi için gerekli sayaçların görevli şirket tarafından tamamlanmadığı ve eksik ya da arızalı sayaçların olduğu kaydedildi.
- Kayseri, Manisa ve Elazığ Şehir Hastanelerine dair sözleşmelerde pazar testi için öngörülen sürelerin geçmiş olmasına rağmen, bu süreçlerin yürütülmediği tespit edildi.
