Mpox Salgını ve Yeni Varyantlar
Şu anda dünya genelinde görülen mpox salgını, virüsün yeni bir varyantıyla ilişkilendirildiği için önceki dönemlerden daha endişe verici bir durum arz ediyor. Uzmanlar, mevcut durumu şimdiye kadar tanık oldukları en tehlikeli varyant olarak nitelendiriyor.
Mpox hastalığı, monkeypox (maymun çiçeği) virüsünün sebep olduğu bir enfeksiyon türüdür. Bu virüs, çiçek hastalığı ile aynı grupta yer alıyor; fakat onun kadar ölümcül değil. Başlangıçta yalnızca hayvanlardan insanlara bulaşabilen bu virüs, zamanla insandan insana da geçiş yapmaya başlamıştır. Özellikle, Demokratik Kongo Cumhuriyeti gibi ülkelerdeki tropikal yağmur ormanlarının ücra köylerinde daha yaygın bir şekilde görülmektedir. Bu bölgelerde her yıl binlerce vaka ve yüzlerce ölüm kaydedilmektedir. Virüsten en çok etkilenen grup ise 15 yaş altındaki çocuklardır.
Mevcut durumda virüsün iki farklı türü mevcuttur: “Clade 1” Orta Afrika’da endemik olan bir türdür. Diğer yandan, “Clade 1b” ise mevcut salgında görülen yeni ve daha şiddetli bir virüs türüdür. Afrika Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), 2024 yılının başından Temmuz ayının sonuna kadar 14 bin 500’den fazla mpox enfeksiyonu ve 450’den fazla mpox ölümünün gerçekleştiğini bildirmiştir. Bu rakam, 2023’ün aynı dönemine kıyasla enfeksiyonlarda %160, ölümlerde ise %19’luk bir artış olduğunu göstermektedir. Mpox vakalarının %96’sı Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde görülürken, hastalık normalde endemik olmadığı Burundi, Kenya, Ruanda ve Uganda gibi komşu ülkelere de yayılmıştır.
Batı Afrika’da görülen “Clade II” adlı daha hafif mpox türü, 2022 yılında küresel bir salgına yol açmıştı. Bu virüs, daha önce görülmediği Avrupa ve Asya bölgelerine, Türkiye dahil yaklaşık 100 ülkeye yayılmıştır. Salgın, savunmasız grupların aşılanması ile kontrol altına alınmıştır. Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde mpox aşılarına ve tedavilerine yeterli erişim bulunmadığı için sağlık yetkilileri hastalığın yayılmasından endişe duymaktadır.
Mpox Semptomları
Mpox veya maymun çiçeği, enfekte insanlarla yakın temas yoluyla yayılan bir hastalıktır. İlk belirtiler arasında şunlar yer alır:
- Ateş
- Baş ağrısı
- Şişlikler
- Sırt ağrısı
- Kası ağrıları
Ateş düştükten sonra, genellikle yüz bölgelerinde başlayıp vücudun diğer bölgelerine, özellikle avuç içleri ve ayak tabanlarına yayılan bir döküntü gelişebilir. Döküntüler aşırı kaşıntı yapabilir veya ağrılı olabilir; zamanla değişir, farklı aşamalardan geçer ve sonunda kabuk oluşturup dökülür. Bazen bu döküntüler deride iz bırakabilir. Enfeksiyon genellikle kendiliğinden iyileşir ve süreç yaklaşık 14-21 gün sürer. Ancak ciddi vakalarda lezyonlar tüm vücuda, özellikle ağız, göz ve cinsel organlara yayılabilir.
Nasıl Bulaşıyor?
Mpox, enfekte kişiyle yakın temas yoluyla insandan insana yayılmaktadır. Cinsel ilişki, cilt teması ve enfekte kişinin yakınında konuşmak veya nefes almak da bulaşmanın yollarından biridir. Virüs, açık yaralar, solunum yolu veya gözler, burun ya da ağız yoluyla da bulaşabilir. Ayrıca, virüsün bulaştığı çarşaf, nevresim, giysi ve havlular gibi nesnelere dokunarak da hastalık yayılabilir. Enfekte hayvanlarla, örneğin maymunlar, sıçanlar ve sincaplarla yakın temas da başka bir bulaşma yolu olarak dikkat çekmektedir. 2022’deki küresel salgın sırasında virüs çoğunlukla cinsel temas yoluyla yayılmıştır ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti’ndeki mevcut salgının da cinsel temastan kaynaklandığı belirtilmektedir.
Kimi Risk Altında?
Mpox vakalarının çoğu, cinsel olarak aktif bireylerde ve erkeklerle cinsel ilişkiye giren erkeklerde görülmektedir. Birden fazla cinsel partneri olan veya yeni bir cinsel partnerle ilişki yaşayan kişiler de risk altındadır. Bununla birlikte, sağlık çalışanları ve semptomları olan biriyle yakın teması olan aile üyeleri de virüsü kapma riski taşımaktadır. Mpox virüsü olan kişilerle yakın temastan kaçınmak ve virüsün bulunduğu yerlerde bulunanların ellerini sık sık yıkaması önerilmektedir. Mpox olan bireyler, vücudundaki döküntüler kaybolana kadar kendilerini izole etmelidir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), iyileşen bireylerin 12 hafta boyunca cinsel ilişkiye girerken prezervatif kullanmalarını tavsiye etmektedir.
Mpox Nasıl Tedavi Edilir?
Çiçek hastalığında kullanılan tedavi yöntemleri mpox için de faydalı olabilir; ancak bu yöntemlerin ne kadar etkili olduğu hakkında yeterli bilgi mevcut değildir. Mpox salgınları, enfeksiyonları önleyerek kontrol altına alınabilir ve bu da aşılamayla sağlanabilir. Şu anda mpox için üç aşı bulunmaktadır, ancak bu aşılar yalnızca risk altındakilere veya enfekte bir kişiyle yakın temasta bulunanlara uygulanmaktadır. WHO, yaygın bir aşı programı tavsiye etmemektedir. Yeni mpox varyantlarına karşı aşıların daha fazla test edilmesi gerekmektedir. WHO, son dönemlerde ilaç üreticilerinin, henüz onaylanmamış olsa da mpox aşılarını ihtiyaç duyulan ülkelerde acil durumlar için kullanıma sunmalarını talep etmiştir.
