Çocuklarda Sorumluluk Bilincinin Gelişimi
Uzman Psikolog Ayşegül Güner Algan, çocukların sorumluluk sahibi bireyler olmalarını sağlamak için ebeveynlerin kendi davranışlarını gözden geçirmeleri gerektiğini vurguladı. Algan, olumlu pekiştirme yöntemlerinin öğrenilmesinin ve çocuklara empati ile yaklaşmanın önemine dikkat çekti.
Kişilik Özellikleri ve Çevrenin Rolü
Psikoloji bilimi, insan karakterlerini incelerken kişilik yapısını beş temel boyutta değerlendirmektedir. Bu boyutlardan biri olan ‘sorumluluk’ düzeyi yüksek bireylerin genellikle daha organize, çalışkan ve detaycı olduklarını belirten Algan, bu özelliklerin çoğu zaman akademik ve profesyonel başarı ile ilişkilendirildiğini, ancak bunun bir genelleme olabileceğini hatırlattı. Ebeveyn davranışlarının çocukların sorumluluk bilincini geliştirmedeki etkisine değinen Algan, “Kişilik, doğuştan gelen yatkınlıkların çevrenin etkisiyle şekillendiği bir yapı olarak tanımlanabilir. Çocukların çevresi, erken yaşlarda çoğunlukla ailelerinden oluşur. Bu nedenle ebeveynlerin davranışları, çocukların sorumluluk bilincini geliştirmede kritik bir rol oynamaktadır” ifadelerini kullandı.
Ebeveyn Davranışlarının Etkisi
Ebeveynlerin kendi davranışlarının çocuklara rol model oluşturduğunu belirten Algan, sözlerine şöyle devam etti: “Anne babalar, çocuklarının sorumlu olmasını istediklerinde, kendi sorumluluklarını ne ölçüde yerine getirdiklerini sorgulamalıdır. Verilen sözlere sadık kalmak, programlara uyum sağlamak ve çocuğun beklentilerini düzenli bir şekilde karşılamak, çocuklara sorumluluğu öğretmenin ilk adımlarındandır.”
Örneğin, sebze yemeyen bir ebeveynin çocuğuna brokoli yemesi için ısrar etmesi, çoğunlukla gereksiz bir çatışmaya yol açar. Bu tür durumlar, ebeveynlerin tutumlarının çocukların sorumluluk anlayışını nasıl etkilediğini gösterir.
Ödül ve Ceza Kullanımı
Sorumluluk bilinci kazandırırken ödül ve ceza yöntemlerinin doğru bir şekilde uygulanması gerektiğini ifade eden Algan, cezadan ziyade olumlu pekiştirme yöntemini önerdi. “Çocuğun yaptığı davranış ile aldığı ödül arasında bir ilişki kurmasını sağlamak oldukça önemlidir. Güçlü bir duygusal bağ kurmak ve kuralların neden gerekli olduğunu açıklamak, çocukların bu kuralları içselleştirmesini kolaylaştırır” dedi.
Sorumluluğu Eğlenceli Hale Getirin
Evdeki sorumlulukları ailece yapılan etkinliklere dönüştürmenin, çocukların bu görevleri daha düzenli ve mutlu bir şekilde yerine getirmelerini sağladığını belirten Algan, “Azarlanmadan, mutlu bir ortamda gerçekleştirilen aktiviteler, istenilen davranışların uzun vadede kalıcı olmasına yardımcı olur” şeklinde konuştu.
Etkin İletişim ve Empati
Çocuklarla iletişimde kullanılan dilin önemine değinen Algan, ebeveynlerin sıkça kullandığı “Arkadaşın bunu yapıyor, sen neden yapamıyorsun?” gibi cümlelerin çocuğun özgüvenini zedeleyebileceğini belirtti. “Eşinizin size aynı cümleyi kurması durumunda nasıl hissedeceğinizi bir düşünün. Çocuklarımızla iletişim kurarken empati odaklı bir dil kullanmamız çok önemlidir” diyerek sözlerini tamamladı.
