İşlenmiş Gıdaların Zihin Sağlığı Üzerindeki Etkileri
Uzman diyetisyen Çisem Gündüz, günümüzde daha fazla tüketilmeye başlanan işlenmiş gıdaların sağlık üzerindeki olumsuz etkilerine dair önemli uyarılarda bulundu. Yoğun iş temposunun ardından pek çok kişi, evde kolayca ulaşılabilen hızlı ve pratik işlenmiş yiyecekleri tercih ediyor. Ancak bu gıdaların beyin sağlığını ciddi şekilde tehdit ettiğine dair yapılan son araştırmalar dikkat çekiyor.
Gündüz, en çok tüketilen işlenmiş gıdalar arasında cips, çikolata, kraker, bisküvi, şekerli kahvaltılık gevrekler, şekerlemeler, dondurmalar, işlenmiş etler (salam, sosis), hazır köfte, nugget, pizza, hazır erişteler ve çorbalar, asitli içecekler gibi ürünlerin bulunduğunu belirtti. Bu yıl yayımlanan bir klinik çalışmanın verilerine atıfta bulunan Gündüz, “Yüksek oranda işlenmiş yiyeceklerin tüketiminin sadece %10 artması, zihinsel fonksiyon bozukluklarının artışına sebep olabilir. Sağlıklı beslenen ama az miktarda işlenmiş gıda tüketen bireylerin, bu riskten daha az etkilendiği ve zihinsel fonksiyonlarının çok daha iyi olduğu gözlemlenmiştir” dedi.
Şeker Tüketimi ile Eşdeğer Riskler
Bu tür gıdaların genellikle glisemik indeksi yüksek, yani kan şekerini hızla yükselten karbonhidratlar içerdiğine dikkat çeken Gündüz, “Bu durum, aşırı şeker tüketimi ile eşdeğer bir etki yaratır. Şekerin vücutta yarattığı yük, insülin salgısının artmasına neden olur. Ayrıca, bu besinler yüksek tansiyon, anormal kan lipit seviyeleri ve tip 2 diyabet ile birlikte metabolik sendrom ve obezite riskini artırır” şeklinde konuştu.
Yüksek oranda işlenmiş gıdalarda, dokuyu, rengi, tatlılığı veya lezzeti değiştirmek için katkı maddeleri bulunduğunu belirten Gündüz, “Bu katkı maddeleri, bağırsaktaki mikrobiyomu bozabilir ve bağırsak iltihabına yol açabilir. Bu durum, beyin fonksiyonunu etkileyebilen mikrobiyom tarafından üretilen metabolitlerin artışına neden olabilir. Ayrıca, sızdıran bağırsak sendromu nedeniyle toksinlerin ve inflamatuar moleküllerin vücuda girmesine izin verebilir. Bu durum, serotonin (duygu durum ve bilişi etkileyen hormon) ve kortizol (stres hormonunun) seviyelerinde değişimlere yol açabilir” diyerek uyarıda bulundu.
Aşırı işlenmiş gıdaların besin değerinin düşük olduğunu vurgulayan Gündüz, bu gıdaları tüketen kişilerin kısa bir süre sonra tekrar acıkacaklarını, bunun da aşırı yeme ve olumsuz sağlık sonuçlarına yol açabileceğini ifade etti. Sonuç olarak, yediğimiz gıdaların türünün beyin sağlığını korumak için son derece önemli olduğunu, ancak bu gıdaların nasıl yapıldığının ve işlendiğinin de en az gıda türü kadar önemli olduğunu belirtti.
Akdeniz Diyeti ile Zihinsel Sağlığı Koruma Yöntemleri
Diyetisyen Gündüz, zihinsel sağlığı korumak için işlenmiş gıdalardan kaçınılması gerektiğini vurguladı. Cipsler, endüstriyel ekmekler, hamur işleri, paketlenmiş tatlılar, şekerle tatlandırılmış asitli içecekler, hazır makarna, erişte, çorbalar, hazır yemekler ve dondurulmuş akşam yemekleri ile işlenmiş etler gibi gıdalardan uzak durulması gerektiğini belirtti.
Akdeniz diyetine uygun beslenme önerilerini paylaşan Gündüz, “Haftada en az 2 gün balık tüketin; mevsimine uygun ve çeşitli sebze-meyveler içeren, zeytinyağı, avokado, kuruyemişler, kuru baklagiller ve tam tahıllar gibi işlenmemiş veya minimum işlenmiş gıdaları tercih edin. Market alışverişlerinde, hazır paketli gıdalar yerine taze ürünlere yönelmeye özen gösterin. Yemeklerinizi hazırlarken, çeşniler yerine doğal baharatları kullanmayı tercih edin. Unutmayın ki, soframızdaki besinler sadece beden sağlığımızı değil, beyin sağlığımızı da etkiliyor. İşlenmiş gıdaların tüketimini azaltarak, doğala ve mevsimine uygun olana yönelerek sağlıklı beyinler için bir adım atabiliriz” dedi.
