Yağ Firmalarına İthalat Vergisi Kolaylığı
Yerli üreticiden 1 Temmuz-30 Kasım 2024 tarihleri arasında ürün alımı gerçekleştirecek olan yağ firmalarına, yağlık ayçiçeği tohumu ve ham ayçiçeği yağı ithalatında vergi kolaylığı sağlanacak. Bu değişiklikle birlikte, Ticaret Bakanlığı’nın gerekli durumlarda ithalat yetkisi de devam edecek. Bu çerçevede, 1 Ocak-30 Nisan 2025 tarihleri arasında 1 milyon ton ayçiçeği veya bunun karşılığı olarak 400 bin ton ham yağ ithalatı için firmalara tarife kontenjanı belirlendi. Cumhurbaşkanı kararı ile bu ithalat için gümrük vergisi, yağlık ayçiçeğinde yüzde 27’den yüzde 8’e, ham yağda ise yüzde 36’dan yüzde 20’ye indirildi.
Üreticinin Fiyat Belirleme Sorunu
Konuyla ilgili olarak Cumhuriyet gazetesinin sorularını yanıtlayan sektör temsilcileri arasında Türkiye Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Baki Remzi Suiçmez, “Fakat iç piyasada ürün ne kadara alınacak? Sorun burada. Çünkü kamunun düzenleyici kuruluşunun olmadığı bir dönemde, ‘bu fiyatı üretici ile kendi aranızda çözün’ deniyor. Kısacası, üretici, ithalatçı firmaların belirlediği fiyata mahkûm olacak” şeklinde değerlendirmede bulundu. Kırklareli Ziraat Odası Başkanı Ekrem Şaylan ise, “Ayçiçeği yurtdışında daha ucuz çünkü çiftçiye verilen destekler daha yüksek. Bu durumda yerel tüccarlar ham yağ ya da çiçek olarak Türkiye’ye ithalat yapıyorlar. Ancak şu an Türkiye’de üretileni almak zorundalar; aksi takdirde yurtdışından mal ithalatı yapamayacaklar.” açıklamasında bulundu.
Üreticinin Beklentileri
İktidarın ithalata dayalı politikaları, Trakya’daki ayçiçeği üreticisini ciddi şekilde zorlamış durumda. Trakya, “günebakan” ya da “sarı gelin” olarak da bilinen ayçiçeği üretiminde Türkiye’nin ambarı konumundadır. Ancak, ayçiçeği üretiminin yüzde 33’ünün yapıldığı Trakya, 2022 yılında önce “çayır tırtılı” istilası, ardından da kuraklık gibi zorlu şartlarla karşılaştı. Bu durum, üreticileri perişan ederken, rekolte kaybı yaşanmasına sebep oldu ve üretim yüzde 42 oranında düştü. Ayçiçeği ekim alanları ise 1990 yılında 7.2 milyon dekar iken, 2000 yılında 5.4 milyon dekara geriledi.
Kendi Kendine Yeterlilikte Düşüş
2022 yılı itibarıyla en yüksek seviyesine ulaşan ayçiçeği ekim alanları 9.8 milyon dekar olmasına rağmen, üretim miktarı aynı oranda artmadı. AKP’nin tarım politikaları, Türkiye’nin her alanda olduğu gibi ayçiçeği üretiminde de kendi kendine yeterlilik oranını düşürdü. TÜİK verilerine göre, Türkiye’nin ayçiçeğinde yeterlilik derecesi 2002 yılında yüzde 84.8 iken, 2022 yılında bu oran yüzde 51.3’e geriledi.
İthalatın Ekonomik Etkileri
CHP Tekirdağ Milletvekili İlhami Özcan Aygun, petrolden sonra en çok döviz ödenen sektörün ayçiçeği yağı ve ayçekirdeği ithalatı olduğunu vurguladı. Aygun, “Bu politika sonucunda Türkiye, dünya ayçiçeği ithalatında son 13 yıldır birinci sırada. Ayrıca ham ayçiçeği yağı ithalatı, Türkiye yem sanayisinin belini kırmıştır.” dedi. Trakya’da ayçiçeği hasadının yaklaşmakta olduğunu da belirten Aygun, ayçiçeği kilogram fiyatının en az 25 lira olması gerektiğini ifade etti. Rusya’dan yapılan ithalatın, zaten 25 liraya yakın bir ödeme gerektirdiğine dikkat çeken Aygun, ayrıca fark ödemesi desteğinin de ürün fiyatının yüzde 25-30’dan yüzde 4-7’ye düştüğünü belirtti.
