SEVGİ UÇAR
Türkiye’de yaşanan ekonomik durgunluk, alım gücündeki erime ve artan maliyetler milyonlarca insanı borç batağına sürüklüyor. Gıdadan, hizmete, eğitimden sağlığa kadar yükselen fiyatlar, birçok insanı kredi kartlarına yönlendiriyor. Kredi kartı borçlularının sayısı ise her geçen gün hızla artmakta. Verilere göre, bu yıl borçları nedeniyle yasal takibe düşenlerin sayısı neredeyse iki kat artarken, icra dosya sayısı ise 23 milyona yaklaştı. Eski İcra ve İflas Müdürü Avukat Mustafa Zafer, son bir yılda kredi kartı kullanımındaki dikkat çeken artışı ve istatistikleri 5 soru ve 5 cevapla detaylandırdı.
KREDİ KARTI KULLANIMI TARİHİN EN YÜKSEK SEVİYESİNDE
1. Vatandaş kredi kartlarına ne kadar borçlu? Bankalar Birliği’nden elde edilen verilere göre, ülkemizde kredi kartı kullanımı Cumhuriyet tarihi boyunca en yüksek seviyeye ulaşmış durumda. Bankalar Birliği’nin Ekim raporuna göre, bireysel kredi kartı kullanımı 1 trilyon 635 milyar TL’ye ulaştı. Bu rakam, bireysel kredi kartı kullanımında şimdiye kadar kaydedilen en yüksek seviye olarak dikkat çekiyor.
‘SATIN ALMA GÜCÜMÜZ GİDEREK DÜŞÜYOR’
2. Son bir yılda yüzde 70 yükselen kredi kartı riski bize ne söylüyor? Son bir yılda, kişi başına ortalama bireysel kredi kartı riski yaklaşık yüzde 70 artarak 26 bin 49 TL’den 43 bin 127 TL seviyesine yükseldi. Bu durum, geçen yıla göre satın alma koşullarımızın ne yazık ki yüzde 70 oranında zorlaştığını gösteriyor. Eylül ayında Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) oranı ise yüzde 49,38 olarak belirlendi. Kredi kartı üzerinden bankalara olan borçlanma oranı ortalama yüzde 70 artarken, aradaki fark ise 20 puan oldu. Bu durum, açıklanan enflasyon verilerinin gerçeği yansıtmadığını kanıtlayan önemli bir veri niteliği taşıyor.
‘KOMİSYON KESİLEMEZ’
3. Son dönemde birçok işletme müşterilerine ”Nakit mi, Kredi kartı mı?” sorusunu yöneltiyor. Bazı işletmeler, müşterilerin alışverişine ”komisyon ücreti” yansıtıyor. Kredi kartı kullanımında komisyon talep edilebilir mi? Kredi kartı ile ödeme alan işletmeler, kart hamillerinin mal ve hizmet alımlarının bedelini banka kartı ya da kredi kartı ile ödeme taleplerini kabul etmek zorundadır. Bu zorunluluk, indirim dönemlerinde de geçerlidir. Üye işyerleri, kart hamilinden kartın kullanılması dolayısıyla komisyon veya benzeri bir isim altında ek bir ödemede bulunmasını isteyemez. Bu kurala aykırı davranılması durumunda, üye işyeri anlaşması yapan kuruluşlar tarafından ilgili üye işyeri sözleşmesi feshedilir ve bir yıl süreyle yeni bir sözleşme yapılmasına izin verilmez. Tüketiciler, kredi kartı komisyonu alan iş yerlerini şikâyet edebilecekleri kurumlar aracılığıyla bildirebilirler. Komisyon alan iş yerleri, hangi bankanın POS cihazıyla çalışıyorsa o bankaya şikâyette bulunabilirler. Ayrıca, BDDK’nın internet sitesi üzerinden elektronik şikâyet yöntemi ile de başvuru yapılabilir. Kendilerinden haksız yere komisyon tahsil edilen vatandaşlar, Tüketici Hakem Heyetlerine başvurarak bu bedellerin iadesini talep edebilirler.
‘MİLYONLARCA VATANDAŞ EK HESAPLARA YÖNELDİ’
4. Kart limiti biten vatandaşlar çözümü nerede buluyor? Kredi kartı limitleri dolan vatandaşlar, bankalar tarafından sunulan kredili mevduat hesaplarına yöneliyor. Özellikle sıkı para politikasının sert bir şekilde uygulanmaya başlamasıyla birlikte yükselen kredi kartı faiz oranları ve düşürülen taksit sayıları, limit yetersizliği nedeniyle kredi kartını kullanamayanlar için ek hesaplar ile borç yükünü çevirmeye çalışmak anlamına geliyor. Bankalar tarafından 29,6 milyon kişiye tahsis edilen kredili mevduat hesabı, son bir yılda 135 milyar TL seviyesinden yüzde 153’lük bir artış göstererek 342,6 milyar TL seviyesine yükseldi.
‘YASAL TAKİBE DÜŞENLER YÜZDE 39 ARTTI’
5. Bu yıl takibe düşen ve icra dosyası bulunan kişi sayısı nedir? 2024 yılı Ocak-Ağustos döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre bireysel kredi veya bireysel kredi kartı borcundan dolayı yasal takibe intikal eden kişi sayısı yüzde 39 artarak 1 milyon 213 bin kişi oldu. Risk Merkezi verilerine göre, Ağustos 2024 itibarıyla bireysel kredi kartlarını da içeren bireysel kredilerde tasfiye olunacak alacaklar, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 126 artış ile 96 milyar TL’ye ulaştı. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) araştırmalarına göre ise toplamda 7 milyon 438 bin yeni takip başlatıldı ve devam eden icra dosya sayısı 23 milyona yaklaştı.
