İstanbul Sanayi Odası (İSO), Haziran ayında yayımladığı “İSO Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2023” araştırmasının ardından, daha küçük ve orta ölçekli sanayi kuruluşlarını kapsayan “İSO Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2023” (İSO İkinci 500) araştırmasının sonuçlarını da kamuoyu ile paylaştı.
İSO İkinci 500 araştırmasının verilerine göre, 2023 yılında İSO İkinci 500’ün üretimden elde ettiği satışlar, yüzde 42,2 oranında artarak 695 milyar TL’den 988 milyar TL’ye yükseldi. Ancak, İSO tarafından yayımlanan bültende, 2021 ve 2022 yıllarına göre bu artışın zayıf bir performansa işaret ettiği belirtildi. Bu artışın arkasında yatan sebepler arasında yavaşlayan küresel talep, Türkiye’de yaşanan deprem felaketi, uzun süren seçim dönemi ve ardından uygulanan yeni ekonomi politikalarının etkisi olduğu vurgulandı.
Üretimden Satışlarda Düşüş
İSO İkinci 500’ün üretimden satışlarındaki değişimler, yıl sonu TÜFE enflasyonundan arındırıldığında, 2023 yılında üretimden satışların yüzde 13,7 oranında gerilediği gözlemlendi. 2023 yılı itibarıyla yapılmış olan İSO İkinci 500 sıralamasında, Biska Tekstil 2 milyar 958 milyon TL ile ilk sırayı alırken, onu 2 milyar 949 milyon TL ile Karel Elektronik ve 2 milyar 945 milyon TL ile Küçükçalık Tekstil takip etti. 2023 yılı İSO İkinci 500 sıralamasına girebilmek için, şirketlerin üretimden satışlarının 2 milyar 958 milyon TL ile 1 milyar 294 milyon TL arasında olması gerekti. 2022 yılı listesinde yer alan şirketlerin üretimden satışları ise 2 milyar 54 milyon TL ile 886 milyon TL bandında gerçekleşmişti.
Bu yıl 76 yeni kuruluş, İSO İkinci 500 sıralamasına girmeyi başardı. Geçen yıl İSO 500’de yer alan 37 kuruluş, bu yıl İSO İkinci 500’e geriledi. Ayrıca, 387 kuruluş, son iki yılda da İSO İkinci 500 sıralamasında yer almayı başardı.
Zayıf Kârlılık Performansı
2023 yılında İSO İkinci 500, satışlarının yanı sıra kârlılık açısından da zayıf bir performans sergiledi. Bu yıl İSO İkinci 500’ün faaliyet kârı yüzde 44,9 oranında artarak 100,4 milyar TL’den 145,5 milyar TL’ye yükseldi. Fakat bu dönemde faaliyet kârlılığı oranı yüzde 12,6 ile aynı seviyede kaldı. Benzer bir şekilde, faiz, amortisman ve vergi öncesi kâr büyüklüğü yüzde 46 artışla 121,1 milyar TL’den 176,8 milyar TL’ye ulaştı. Ancak, FAVÖK karlılığı yalnızca binde 1 puan artarak yüzde 15,3 oldu.
Vergi öncesi kâr ve zarar toplamı ise yüzde 26,8 artışla 74,7 milyar TL’den 94,7 milyar TL’ye yükseldi. Ancak, satış kârlılığı oranında 1,2 puan düşüş gerçekleşerek yüzde 9,4’ten yüzde 8,2’ye geriledi. İSO İkinci 500’ün kârlılık bileşenlerini yansıtan bu tablo, geçen yıl ile kıyaslandığında, 2023’ün en dikkat çekici gelişmesinin net kambiyo zararının neredeyse 5 katına çıkarak 4,1 milyar TL’ye ulaşması olduğu görülüyor. Net kambiyo zararındaki bu yüksek orandaki artışa rağmen, kambiyo işlemleri dışındaki diğer gelirlerden elde edilen net kar 18,5 milyar TL’ye çıkarak kur zararını büyük ölçüde telafi etti. Böylece, net üretim faaliyeti dışı gelirlerin net satışlara oranı yüzde 0,8’den yüzde 1,2’ye yükseldi.
Finansman Giderlerinin Rolü
Üretim faaliyeti dışı gelirler içerisinde faiz, temettü, iştirak, menkul kıymet, duran varlık satışı, komisyon gibi birçok kalem yer almaktadır. 2023 yılında, İSO 500’de olduğu gibi, İSO İkinci 500’de de sanayi kuruluşlarının kârlılığında finansman giderleri temel belirleyicilerden biri olmaya devam etti. İSO İkinci 500’ün finansman giderleri yüzde 103,1 oranında artarak 65,6 milyar TL’ye ulaştı. Aynı yıl içinde faaliyet kârı yüzde 44,9 artışla 145,5 milyar TL oldu. Böylece, finansman giderlerinin faaliyet kârına oranı 12,9 puan artışla yüzde 45,1’e yükseldi. Son 12 yıllık ortalamanın yüzde 44 olduğu düşünüldüğünde, sanayicilerin elde ettiği kârın yarısına yakınını finansman giderlerine ayırmak zorunda kaldığı gerçeği bir kez daha ortaya çıkıyor. Şirketler, faaliyet kârlılığını büyük ölçüde korusa da artan finansman maliyetleri ve kambiyo zararları dönem karlılığını zayıflatmaya devam etmektedir.
