Ayakkabı Sektöründe İhracat Krizi ve Artan İthalat
İhracat alanında iki yıl önce 1.3 milyar dolarlık bir zirveye ulaşan ayakkabı sektörü, döviz kurlarındaki dalgalanmalar ve artan maliyetlerin etkisiyle hızlı bir düşüş sürecine girmiştir. Bu süreçte, ithalat ise tarihi zirvelere doğru bir yolculuğa çıkmaktadır. İhracatta yaşanan %40’lık fiyat artışları nedeniyle pazar kaybı yaşayan sektör, iç piyasada ise Vietnam, İspanya, İtalya ve Portekiz gibi ülkelerden gelen rekabetle karşı karşıya kalmıştır.
Türkiye Ayakkabı Sanayicileri Derneği (TASD) Başkanı Berke İçten, 2024 yılında Türkiye’de üretilen ayakkabıların daha pahalı hale gelmesiyle birlikte, yaklaşık 70 milyon çiftlik bir ithalatın gerçekleşeceğini öngörmektedir. İçten, “Yıl sonu itibarıyla ithalatın 70 milyon çifti geçeceğini öngörüyoruz çünkü ilk 9 aylık rakamlar 55-60 milyon çift seviyesindeydi. İki yıl öncesine kadar 25-30 milyon çiftlik seviyelerde idik. Daha önce 70 milyon rakamlarına hiç ulaşmamıştık, en fazla 50-55 milyonları görmüştük. Değer olarak 1.5 milyar doların üzerinde bir rakama doğru gidiyor” diyerek durumu özetlemektedir.
İşsizlik Tehditi ve İstihdam Kaybı
Son iki yılda azalan siparişlerle birlikte sektörde istihdam kaybı yaşandığını belirten İçten, 2025 yılı asgari ücret kararının istihdam ve üretim açısından büyük bir öneme sahip olacağını vurgulamaktadır. İçten, “Son bir yılda 350 bin kişilik istihdamın 70 binini kaybettik. Şu an 280 bin kişiyiz. Eğer asgari ücrette bir sübvansiyon olmazsa, 2024’te 200 binin altına bile inebiliriz. Üretimi destekleyecek paketler devreye girmezse aralık ayında işçi çıkışlarında yoğunlaşma göreceğiz. Bu şekilde devam ederse birçok firma kapanabilir. İstihdamı kaybettiğimiz gibi fabrikaları da kaybetme riskiyle karşı karşıyayız.” şeklinde endişelerini ifade etmektedir.
Serbest Pazar ve Üreticilerin Mücadelesi
Sektördeki üreticilerin, içinde bulundukları zor durumdan kurtulmak için büyük fedakarlıklar yaptığına dikkat çeken İçten, “Birçok sanayici, son bir çare olarak evini, arabasını, yazlığını satıp işine yatırım yapma yoluna gitti. Eğer döviz kurları olması gereken seviyelere ulaşmazsa, zor durumda olan ayakkabı sektörünün çıkılmaz bir hale geleceğini düşünüyoruz.” dedi. Ayrıca, önceki yıllarda 10 dolara üretilebilen bir ayakkabının şu anda fiyatının 14 dolara çıktığını belirtmiştir. Çin’in sektördeki etkisinin arttığını ve ithalatta İtalya’nın ve markalı ayakkabıların ön plana çıktığını da vurgulamaktadır.
E-ihracat ile Umut Işığı
Sektördeki bu karamsar durumu bir nebze olsun iyileştiren e-ihracat olmuştur. İçten, “Bu yılı 1 milyar dolara yakın bir ihracat ile kapatmayı hedefliyoruz. İhracat tarafında 2023-2024 döneminde hiç hesapta olmayan e-ihracat devreye girdi ve orada 250-300 milyon dolar seviyesine ulaştık. Eğer o ihracat rakamı olmasaydı, bizim ihracat kaybımız çok daha fazla olurdu.” diyerek e-ihracatın önemine vurgu yapmaktadır.
