Afet Fonunun Kayıplara Karışması
İktidar, savunma fonuna yeni kaynaklar toplamak amacıyla halka vergi salmaya hazırlanırken, 1.5 yıldır para toplanan afet fonu adeta kayıplara karıştı. 10 ilimizi etkileyen Kahramanmaraş merkezli depremin ardından, 15 Mart 2023 tarihinde yaraları sarmak amacıyla kurulan ‘Afet Yeniden İmar Fonu’ hesaplarına erişim sağlanamıyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı, bu fona toplanan paralarla yapılan harcamaları her üç ayda bir halka açıklamakla yükümlü olmasına rağmen, bugüne kadar tek bir veri dahi paylaşmamıştır.
Hazine ve Maliye Bakanlığı, kendisine bağlı olan bu fona resmi internet sitesinde yer vermemiştir. Fon kurulduktan sonra uzun bir süre uygulama yönetmeliğinin çıkması beklenmiştir. ‘Zifiri Karanlık Fon’ olarak adlandırılan bu durum, deprem yaralarının sarılması amacıyla kurulduğu için yönetmeliğin acilen çıkarılacağı düşüncesini doğurmuştu. Ancak, yönetmelik bir yıl sonra, 2 Şubat 2024 tarihinde çıkarılabilmiştir. Uygulamaya geçildikten sonra da belirsizlik durumu devam etmiştir.
Belirsizlikler ve Yanıt Bekleyen Sorular
‘Deprem için kimlerden ne kadar para toplandı? Hayırseverler ne kadar bağışta bulundu? Hangi kurum bütçesinden fona ne kadar para aktarıldı? Fonun ihtiyacı için yurt dışından ne kadar borçlanma yapıldı? Fon kaynaklarından kime, nereye, hangi amaçlarla ve ne kadar para aktarıldı?’ gibi soruların hiçbirine bugüne kadar yanıt verilmemiştir. Halka bilgi verilmediği için fon, kamuoyunda ‘zifiri karanlık fon’ olarak anılmaktadır.
Yasa ve yönetmeliğe göre, fonun denetimi Sayıştay dışında tutulmuş; bunun yerine denetim işleminin bağımsız denetim şirketlerine yaptırılması gerektiği belirtilmiştir. Yasa gereği, fonun kaynakları ve paraların aktarıldığı yerlere ilişkin mali verilerin en geç üç ayda bir kamuoyuyla paylaşılması zorunludur.
Fona Gelen Kaynaklar
Fona her yerden para geliyor
Mevzuata göre depremin yaralarını sarması için kurulduğu ifade edilen fon, geniş bir kaynak yelpazesine sahiptir. Fona, bağışlardan bütçe aktarımlarına, kurum ödemelerinden dış borçlanmaya kadar birçok kaynaktan para gelmektedir. Fonun kaynakları arasında;
- Yurt içi ve yurt dışı kaynaklı her türlü nakdî bağış, yardım, hibe ve krediler,
- Bütçeye konulacak ödenekler,
- Yurt içi ve yurt dışı sermaye ve para piyasalarından sağlanan finansman (borçlanma dahil) bulunmaktadır.
Bir kez bile açıklanmadı
Fona ilişkin verilerin yasalara göre en geç üç ayda bir kamuoyuna açıklanması gerekmektedir. Ancak kurulduğundan bu yana en az altı kez fon hakkında kamuoyuna bilgi verilmesi gerektiği halde, bugüne kadar bir kez bile bilgi verilmemiştir. Üstelik, fonun denetimi için bir şirketle anlaşma yapılıp yapılmadığı da bilinmemektedir.
