Suriye’de Yeni Dönem: Esad Rejiminin Çökmüş Olması ve Sonrası
Suriye’de Esad rejiminin devrilmesiyle birlikte, Heyet Tahrir el Şam liderliğindeki çeşitli Esad karşıtı milis güçleri, Şam’da kontrolü ele geçirmiştir. Ülkede yeni bir yönetime geçiş için bir geçiş dönemi hükümeti kurulmuş ve bu süreçte takma adını kullanan Ebu Muhammed el Colani, gerçek ismi olan Ahmet el Şaraa’yı kullanmaya başlamıştır. Kamuflajını geride bırakarak takım elbise giymeye başlayan Şaraa, MİT Başkanı İbrahim Kalın’a şoförlük yapmıştır. Şam’a her gün yeni bir Avrupa ülkesinin elçiliği açılmakta, ancak bu ülkelerin Yeni Suriye’ye verdiği desteğin belirli şartları bulunmaktadır.
Türkiye, Suriye’nin doğusundaki ABD destekli Suriye Demokratik Güçleri’ni bölgeden temizlemek amacıyla harekete geçmiştir. Batılı ülkeler ise, kadınların ve azınlıkların korunduğu, eşit bir Suriye’ye destek vereceklerini defalarca vurgulamışlardır. Beşar Esad, Suriye’deki en büyük azınlık topluluklarından biri olan Alevi toplumunun bir üyesidir ve “Eğer ben gidersem, gelecek hükümet tüm azınlıkları öldürecek” iddiasını öne sürmüştür. Esad, İŞİD’in kökleriyle bağlantılı olan ve Türkiye dahil birçok ülke tarafından terörist olarak ilan edilen HTŞ’yi, Suriye halkına karşı bir soykırımcı güç olarak göstermeye çalışmıştır. Ancak bu iddiaların doğruluğu sorgulanmaktadır. Yeni Suriye’deki azınlıkların durumu ne olacak? Bu sorulara bir yanıt bulabilmek için, Suriye Hristiyanları grubuyla iletişime geçtik.
Suriyeli Hristiyanlar ve Sorunları
Suriyeli Hristiyanlar (Syrian Christians – مسيحيون سوريون), HTŞ’nin Şam’ı ele geçirmesinin ardından kurulan ve birden fazla Suriye azınlık grubunun temsilcileri tarafından yönetilen bir Telegram grubudur. Bu grubun amacı, Suriye’deki Yunan Ortodoks, Süryani, Katolik ve Alevi gruplar için bir ses olmak ve onların sorunlarını dünya gündemine taşımaktır. Grubun Esad dönemi ve sonrasını ele alan değerlendirmeleri, Suriye’nin içinden gelen önemli bilgiler içeriyor.
Esad Döneminde Bir Azınlık Olmak
İlk soru, Esad dönemi hakkındaki izlenimleriydi. Grup temsilcisi, Hafız Esad’dan Beşar Esad’a kadar uzanan 53 yıllık rejim süresince azınlıkların çoğunlukla muamele gördüğünü belirtti. Dini bayramlarını özgürce kutlayabilmelerine rağmen, eğitimde eşitlikten yoksun kaldıklarını ve bir Başbakan seçme haklarının olmadığını ifade etti. Eşit muamele konusundaki sorunlar ise oldukça derindi. Esad rejiminin bu dönemde öne çıkan üç önemli sorunu vardı:
- Zorunlu Askerlik: “Zorunlu askerlik, çoğu kişi için ölüm anlamına geliyordu. Askerlerin yaşam koşulları o kadar kötüydü ki birçok Hristiyan, Avrupa’ya ya da başka ülkelere göç etmeyi tercih etti.”
- Düşük Yaşam Standartları: “Hiper enflasyon nedeniyle birçok kişi ülkeden kaçtı. Batı yaptırımları, hem savaş öncesinde hem de sonrasında durumu daha da kötüleştirdi.”
- Polis Devleti Yönetimi: “Rejime hoş gelmeyen bir şey söylediğinizde başınız derde girebilir. Esad’ın hapishanelerinde politik nedenlerle tutulan birçok Hristiyan tanıyoruz.”
2011 Protestoları ve Cihatçı Gruplar
2011’de birçok Suriyeli azınlık, özgürlük talepleriyle Esad rejimine karşı protestolara katıldı. Ancak grup temsilcisi, bu durumun sürdürülemediğini ve cihatçı grupların devrimi ele geçirdiğini belirtti: “Yıllar içinde devrim, El Kaide bağlantılı El Nusra gibi cihatçı gruplar tarafından kontrol altına alındı.” İŞİD gibi grupların da azınlıkları hedef aldığını söyleyen temsilci, Suriye rejiminin bir süre güvenliği sağladığını ancak bu durumun kalıcı olmadığını vurguladı. “Ateşkesle birlikte Esad rejimi istikrar kazandıkça, herkes rejimin zulmünden bıkmaya başladı. Bu durum, ordunun teslim olmasına ve HTŞ’nin yönetimi ele geçirmesine neden oldu.”
HTŞ’den Sonra Suriye
HTŞ’nin yönetimi sonrası değişimlerin olumlu yanlarına dikkat çeken temsilci, “Ulusal birliğin sağlanması ve yurtiçindeki Suriyelilerin özgürce konuşma hakkı kazandı” dedi. Ayrıca, “Para biriminde nispeten bir istikrar gördük” ifadesini kullandı. 2020 yılından itibaren Esad rejimi, döviz kullanımını yasaklamıştı. Ancak şimdi, Suriye Lirası değer kazanmaya başladı ve halk, Türk Lirası gibi dövizleri market alışverişlerinde kullanmaya başladı. Temsilci, “Paranın bir gecede çökmesinden korkuyorduk, ancak şimdilik iyi durumda” diye belirtti.
Bazı azınlık gruplarının Suriye’ye dönmeyi planladığını da ifade eden temsilci, “Bununla birlikte, güvenlik koşulları ve toplulukların hakları garanti altına alınmadığı sürece geri dönüş zor görünüyor” dedi.
HTŞ’nin Suriye’deki Yeri
Temsilci, HTŞ’nin Suriye’deki durumu hakkında şu şekilde konuştu: “Asayişi sağlayan HTŞ milisleri ve İdlib’ten gelen polis güçleri, düzeni koruma çabasında. Ancak hala Cihatçı bir anlayışla hareket eden gruplar mevcut.” Başlangıçta azınlıkların hedef alınacağından korktuklarını belirten temsilci, “Ancak şu anda barışı koruyacaklarını ve azınlıklarla dostane ilişkiler geliştireceklerini iddia ediyorlar. Bunun devam edip etmeyeceğini henüz bilmiyoruz” dedi.
Evlerinden Atılanlar ve Tehditler
Diğer yandan, bazı endişe verici tehditlerin de bulunduğunu belirten temsilci, “Suriyeli olmayan cihatçıların saldırgan görüşleri olduğunu inkar edemeyiz. ‘Haçın hizmetkarları için hesap zamanı’ anonsları yapan beyaz kamyonetler gördük.” dedi. HTŞ yönetimindeki Suriye’de azınlıklara karşı şiddet olaylarının kaydedildiği belirtilmektedir. BBC Türkçe’nin haberine göre, 9 HTŞ militanı bir azınlık aileyi zorla evinden atmış ve bu eve yerleşmiştir. Videolarda, kapının kazmalarla kırıldığı ve ailenin 9 yaşındaki çocuklarıyla birlikte zorla evlerinden atıldığı görülmektedir. Benzer olayların Humus, Hama ve Tartus’ta da gerçekleştiği bildirilmiştir.
Temsilci ayrıca, “Güvenlik güçlerinin olmadığı bölgelerde, bize ‘iyi davranacaklarını’ söyleyen militanlarla karşılaşıyoruz. Ancak bu sözlerin ne kadar güvenilir olduğunu düşünmüyoruz. En büyük korkumuz, yerel milislerin silahsızlandırılmasıyla güvenliğin tehlikeye girmesi” ifadelerini kullandı. Ahmet el Şaraa, tüm silahlı güçlerin feshedileceğini ve hükümete bağlanacağını açıklamıştı. Bu açıklama, Türkiye başta olmak üzere uluslararası kamuoyunda büyük takdirle karşılanmıştır.
HTŞ’nin Duyarlılığı ve Gelecek Beklentileri
HTŞ’nin bu şiddet olaylarına duyarsız kalmadığı belirtilmektedir. HTŞ, azınlıkların şikayetlerini almak ve korumak için bir subayı görevlendirdiğini açıkladı. Hristiyan Suriyeliler, bu subayın da bir azınlık grubu mensubu olduğunu belirtmiştir. Temsilci, “Haklarımızı ihlal eden bazı kişileri tutukladılar ve cezalandırdılar. Ancak daha sert disiplin uygulamalarının gerektiğine inanıyoruz. Güvenliğimiz için yabancı militanların tamamen Suriye’den çıkarılması şart.” dedi.
Temsilci, Kafkas Emirliği gibi gruplara bağlı milislerin, “Alevi ve Hristiyanları temizlemek üzere Latkiye’ye gittiklerini” söyledikleri bir video yayımladığını da aktardı. Ancak, bu militanların kalıcı olduğu görülmektedir. Ahmet el Şaraa’nın son açıklamalarında, “Bizimle birlikte savaşan yabancı dostlarımız oldu. Bazı ülkeler, 5 yıldır orada yaşayan insanlara vatandaşlık veriyor. Bu bizim için de mümkün olabilir.” ifadelerine yer verilmiştir.
Gelecek Ne Getirecek?
Gelecek hakkındaki sorulara ise, umutlu ama temkinli cevaplar verildi. Uluslararası toplumun Suriye’ye olan ilgisinin olumlu karşılandığını belirten Suriyeli Hristiyanlar temsilcisi, “AB ve ABD’nin desteği konusunda umutluyuz, ancak Suriye’ye yönelik ilgilerinin sınırlı olması endişe verici.” dedi. Asıl ilgi çekici olan ise, gelecek Suriye devlet yapısına dair umutlar oldu. Temsilci, “Eyaletler bazında, federal bir yönetim yapısının Suriye için en iyisi olacağını savunuyoruz. Her bölge ve etnik/dini grubun kendi yasalarına göre yönetildiği, merkezi olmayan bir Suriye’yi tercih ederiz.” dedi.
Son olarak, temsilci “Genel olarak, Suriye’deki Hristiyanlar ve diğer azınlıkların en büyük endişesi, bölgelerimizin güvenliği için uluslararası destek alınmasıdır. Türkiye, AB ve diğer aktörlerin bu konuda Suriye’ye yardım etmesi gerekiyor.” diyerek sözlerini sonlandırdı.
