Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkeler tarafından 25 Mayıs’ta kabul edilen yapay zeka yasası, 12 Temmuz’da Birliğin Resmi Gazetesi’nde yayımlanmasının ardından, bugün itibarıyla yürürlüğe girdi. Bu yasa, dünyanın ilk “Yapay Zeka Yasası” olarak anılmakta ve aşamalı olarak AB üyesi 27 ülkede yapay zeka alanındaki düzenlemeleri uyumlu hale getirmeyi hedeflemektedir.
Yasanın temel amacı, AB ülkelerinde kullanılan yapay zeka sistemlerinin temel insan haklarına ve güvenliğine zarar vermeden faaliyet göstermesini sağlamak. Bu nedenle, yapay zeka sistemleri, toplum üzerinde yaratabilecekleri zarar seviyesine göre farklı gruplara ayrılmaktadır. Risk derecesi arttıkça, uygulanacak kuralların katılığı da artmaktadır.
- Yüksek Riskli Sistemler: Ulaşım, sınav puanlaması, cerrahi işlemler, istihdam prosedürleri, banka kredileri için yapılan değerlendirmeler ve vize başvurularının incelenmesi gibi insan hayatını ciddi şekilde etkileyebilecek alanlar “yüksek riskli” olarak sınıflandırılmıştır.
- Az Riskli Sistemler: Yapay zeka destekli video oyunları veya spam filtreleri gibi uygulamalar ise az riskli kategorisine girmektedir.
AB Komisyonu, mevcut durumda Birlik üyesi ülkelerde kullanılan yapay zeka sistemlerinin büyük bir çoğunluğunun az riskli kategorisine girdiğini ifade etmektedir. Risk derecesine bağlı olarak yapay zeka uygulamalarının kullanımı için belirli koşullar belirlenmekte ve bu uygulamaların dağıtıcıları, sağlayıcıları ile kullanıcılarına düşen sorumluluklar net bir şekilde tanımlanmaktadır.
Yasaklı Sistemler: “Kabul edilemez” risk grubuna giren yapay zeka sistemleri tamamen yasaklanmaktadır. Bu kapsamda, yüz görüntülerinin internetten veya kapalı kamera sistemlerinden alınması, iş yerlerinde ve eğitim kurumlarında duygu tanıma gibi işlemler, sosyal puanlama ve cinsel yönelim veya dini inançlar gibi hassas verilerin biyometrik sınıflandırma ile çıkarılması yasaklanmaktadır. Ayrıca, insan davranışını manipüle eden veya insanların zayıf yönlerinden faydalanan yapay zeka sistemleri de yasaklanmıştır.
Özel kurallar, video, metin, görüntü oluşturma, başka dillerde konuşma, hesaplama veya bilgisayar kodu yazma gibi çok sayıda farklı görevi yerine getirebilen büyük yapay zeka sistemleri için de getirilmiştir. Bu “genel amaçlı yapay zeka” sistemlerinin piyasaya sürülmeden önce belirlenen çeşitli şeffaflık kriterlerine uyması beklenmektedir.
Yasayı İhlal Etmenin Cezası Ne Kadar?
Kurallara uymayan şirketler, küresel cirolarına orantılı olarak milyonlarca avroluk para cezaları ile karşılaşacaklardır. Örneğin, yasaklı bir teknolojinin kullanılması halinde ilgili şirkete 35 milyon avroya kadar veya küresel cirosunun %7’sine kadar ceza kesilebilecektir. Diğer ihlaller durumunda ise 15 milyon avroya veya yine cironun %3’üne kadar para cezaları uygulanabilecektir.
Yasanın bugün yürürlüğe girmesinin ardından yasaklar 6 ay sonra uygulanabilir hale gelecektir. Genel amaçlı yapay zeka modelleri için yönetim kuralları ve yükümlülükler ise 12 ay sonra geçerli olacaktır. Yasanın tüm boyutlarıyla uygulanabilir olması ise 2 yıl sürecektir.
