Evrenin En Gizemli Sırlarına Açılan Kapı: SPHEREx
NASA’nın evrenin sırlarını çözmek ve kozmosun kökenlerini aydınlatmak amacıyla tasarladığı devrim niteliğindeki yeni aracı SPHEREx, altı haftalık detaylı kalibrasyon sürecini başarıyla tamamlayarak resmi görevine başladı. Bu isim uzun ve karmaşık olsa da, kısaca Spectro-Photometer for the History of the Universe, Epoch of Reionization, and Ices Explorer olarak bilinen cihaz, evrenin en derin ve en eski sırlarını ortaya çıkarmak için tasarlandı.
Mart ayının başlarında gerçekleşen fırlatma sonrası yaşanan ufak çaplı gecikmenin ardından, SPHEREx artık gökyüzünü kapsamlı ve detaylı bir şekilde taramaya başladı. Her gün yaklaşık 3.600 kızılötesi görüntü yakalayabilen bu gelişmiş araç, insan gözünün göremediği dalga boylarında evrenin ilk dönemlerine ait kozmik nesneleri ve olayları inceleme fırsatı sunuyor. Bu sistematik tarama, geleneksel teleskopların sınırlamalarını aşarak, tüm gökyüzünü kapsamlı şekilde gözlemleme olanağı sağlıyor; böylece her altı ayda bir tam bir tur atarak sürekli güncellenen, eşsiz bir veri seti oluşturuyor.
Yörüngesi Dünya etrafında günlük yaklaşık 14 kez dönüş yapan SPHEREx, her seferinde Samanyolu’nun sınırlarını aşan yeni bölgeleri keşfe çıkıyor. En ileri teknoloji ile donatılan bu uzay aracı, özellikle 102 farklı kızılötesi spektral dalga boyunda ışığı ayırt edebilen altı adet yüksek hassasiyetli detektörle donatılmış durumda. Bu detaylı kızılötesi haritalar, gökyüzündeki yıldızlararası gaz ve toz bulutlarının yapısını anlamamıza olanak tanıyarak, evrenin en eski ve en gizemli dönemlerine ışık tutuyor.
Bilim insanları, SPHEREx’in sağladığı muazzam veri havuzunu kullanarak, Büyük Patlama sonrası gerçekleşen genişleme ve evrenin ilk anlarına dair büyük sorulara yanıt arıyor. Jim Fanson adlı NASA Jet Propulsion Laboratory’den görev proje yöneticisi, “Evrenin en erken safhalarında, en küçük ölçeklerde nelerin olup bittiğine dair geniş ve detaylı bir resim çizeceğiz” diyerek görevin önemini vurguluyor. Bu gelişmiş spektroskopik cihaz sayesinde, uzak galaksilerden gelen ışıklar ayrıştırılarak, bu kozmik nesnelerin içerdiği maddelerin, su ve organik moleküller gibi yaşamın temel yapıtaşlarının evrensel dağılımı da ortaya çıkarılıyor.
Baş araştırmacı Jamie Bock ise, SPHEREx’in performansının beklentileri aşmakla kalmayıp, beklenmedik keşifler yapma potansiyeline de sahip olduğunu belirtiyor. Gökyüzünü bu kadar geniş bir spektrumda ve renk aralığında haritalayan ilk görev olma özelliğiyle öne çıkan bu proje, iki yıllık süresi boyunca yüz binlerce görüntü ve dört farklı tüm gökyüzü haritası üretmeyi amaçlıyor. Bu devasa veri setleri, evrenin kökenlerini ve evrim sürecini anlamamızda çığır açacak ve bilim dünyasına yeni ufuklar açacak.