Hâlâ Buradayım: Walter Salles’in Biyografik Politik Draması
Brezilyalı yönetmen Walter Salles, Venedik Film Festivali’nde senaryo, Altın Küre’de ise kadın oyuncu ödülleri kazanmış, Oscar’da da film, yabancı film ve kadın oyuncu kategorisinde adaylık elde etmiştir. Salles, biyografik politik dramı “Hâlâ Buradayım”da, Brezilya’nın askeri diktatörlük döneminde 20 bin insanın ölümünü, işkence görmesini ve kaybolmasını özgün ve yetkin bir anlatımla gözler önüne seriyor.
Yabancılaşma Teması
Salles, eski solcu milletvekili ve mühendis Rubens Paiva’nın (1929-1971) yaşamını özellikle seçti çünkü onun çocuklarıyla birlikte büyümüştü. Yönetmenin anılarına göre, “Paiva’larla 1969’da Rio de Janeiro’da tanıştım, o zaman 13 yaşındaydım. 1964’te askeri cunta iktidarı ele geçirince Paiva’lar, diplomat ve bankacı olan babam Walther Moreira Salles’le birlikte Fransa’ya gitmişti. Ülkeme döndüğümde tanıyamadım. Demokrasi yok olmuş, diktatörlük hâkim olmuştu. Bu aidiyetsizlik ve yabancılaşma duygusunu onlarla paylaştım. Leblon’da, bizden on dakika ötede yaşıyorlardı. Hafta sonlarını birlikte geçiriyorduk” diyor. Yönetmen, yedi yıl boyunca tasarladığı bu biyografik politik dramayı nihayet hayata geçirdi. Rubens Paiva’nın oğlu Marcelo’nun 2015 yılında yayımlanan kitabından uyarladığı filmin açılış sekansı son derece etkileyicidir. Aile, Rubens, karısı Eunice ve beş çocuklarıyla birlikte, kameranın aralarında dolaştığı, konuşmaların ve bağrışmaların yükseldiği bir ortamda görünür. Bu bölüm, dans, müzik ve fotoğraf ile sevgi, aşk, bellek ve coşkuyu simgesel bir şekilde aktarır.
Copacabana plajının karşısındaki evde, canlı bir yaşam, sevinç, neşe ve aşk dolu bir atmosfer vardır. Plajları, bronzlaşmış bedenler ve voleybol partileri ile tanınan Rio’da, askeri bir helikopterin havada belirmesi, bu ideal görünümün altındaki tehlikeleri işaret eder. Endişesiz, özgür gençler süper 8 kameralarıyla çekim yapıyor ve esrarengiz sigaralar içiyor. Aydınlar ve saygın insanlar bir araya gelip yemek yerken, dans ederken, ülkenin gergin politik durumunu tartışırlar. Ancak, bu korunaklı ve dokunulmaz görünen fanus içindeki yaşamın, bir cennetten cehenneme doğru inişe geçtiği anlar da kaçınılmaz olarak gelir.
50 Yıllık Adalet Arayışı
Rubens, askerler tarafından zorla götürülürken, evin içine yayılan psikolojik ve fiziksel baskı, mutlu ve sevgi dolu ailenin gündelik yaşamını köklü bir şekilde değiştirir. Eunice ve büyük kızı sorgulanır. Koğuştaki psikolojik güdümleme ve zihinsel işkence, derin izler bırakır. Güneş ışınları, kahkahalar ve şakalaşmalar birer birer kaybolur. Anlatım dili değişir; ev karanlığa gömülürken, sabit yakın planlar, canlı hareketli görüntülerin yerini alır. Paiva ailesinin tarihçesini yansıtan yaşam dolu, renkli villa giderek kararır. Walter Salles, Hâlâ Buradayım adıyla Rubens Paiva’nın yok olmadığını, hâlâ yaşadığını vurgular. Eunice, eşi Rubens’i arama çabasına girişirken, aynı zamanda kişisel varoluş yolculuğuna da çıkar. Ancak, karşısında pek çok engel vardır: erkek egemenliği, yandaş basın, sistemin soyutluğu ve bürokrasi. Eunice, dünyası yıkılırken, geleceği daha iyi kurmak için geçmişteki konforlu hayatından feragat eder. Öfkeli ve yas tutan bir kadın olarak adalet arayışını tamamlamak için tam 50 yıl bekler.
Salles’in tüm filmlerinde bellek önemli bir tema olmuştur. Hâlâ Buradayım, geçmişi anlatmasının yanı sıra bugünü ve geleceği de kapsamaktadır. Film, Marco Paiva’nın biyografik romanıyla bireysel hafızayı aktarırken, aynı zamanda Brezilya’nın ortak belleğini de yansıtır. Bellek, fiziksel ve içsel yolculuk temaları, Salles’in Merkez İstasyonu, Motosiklet Günlüğü, Yolda, Güneşin Ardında ve Karanlık Su gibi filmlerinde de belirgin bir şekilde yer alır. Eunice’i canlandıran Fernanda Torres, bu karakterin içsel dünyasını ve değişimini başarıyla yansıtırken, Eunice’in son yıllarındaki rolü ise Merkez İstasyonu’nda oynayan annesi Fernando Montenegro tarafından üstlenilmiştir. Yönetmen, duygu sömürüsünden uzak durarak, duyarlı ve gerçekçi bir anlatım tarzını benimsemiştir. Fernanda Torres, Selton Mello ve Fernanda Montenegro’nun performanslarıyla hayat bulan Hâlâ Buradayım, izleyicilere derin bir etki bırakmayı amaçlıyor.