Dislipidemi ve Nedenleri
Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Alper Sönmez, dislipideminin birçok önemli nedeni olduğunu ve bu nedenlerin başında sağlıksız beslenme ile hareketsiz yaşam tarzının geldiğini vurguladı. Dislipidemi, kan lipid düzeylerinin anormal seviyelerde olması durumudur ve genellikle kalıtımsal faktörlerden etkilenir. Prof. Dr. Sönmez, konuyla ilgili olarak şu bilgileri paylaştı:
- Lipid taşınması: Lipidleri taşıyan moleküllerin (lipoproteinlerin) karaciğer ve dokular tarafından yeterince temizlenememesi, dislipideminin en yaygın genetik nedenlerinden biridir. Bu durum, kalıtımsal olarak anne veya babadan çocuğa geçebilir.
- Yüksek kolesterol düzeyleri: Yüksek kolesterol seviyeleri, bazı ailelerde genç yaşta kardiyovasküler olayların veya ölümlerin sık görülmesine yol açabilir.
- Beslenme alışkanlıkları: Doymuş yağ ve trans yağ içeren besinlerin (hızlı atıştırmalıklar, paketlenmiş gıdalar vb.) aşırı tüketimi, kan yağlarını yükseltebilir. Aynı zamanda yeterince bitkisel lif alınmaması da bu durumu kötüleştirir.
- Fiziksel aktivite: Yetersiz fiziksel aktivite, lipid metabolizmasını olumsuz etkileyerek dolaşımdaki lipid düzeylerinin yükselmesine ve işlevlerinin bozulmasına neden olur.
- Diğer sağlık problemleri: Obezite, Tip-2 diyabet, hipotiroidi, böbrek hastalıkları, karaciğer ve safra yolları hastalıkları ile sık kullanılan bazı ilaçlar da dislipidemiye yol açabilir.
- Yaş faktörü: Çocukluk döneminde genellikle normal olan kan yağları, yaş ilerledikçe yükselme eğilimi gösterir. Dolaşımdaki lipoproteinleri temizleyen karaciğerdeki alıcıların yaşla birlikte işlevselliği azalır.
Damar Hastalıkları Üzerindeki Etkisi
Dislipideminin damar hastalıkları üzerindeki etkilerine dikkat çeken Prof. Dr. Sönmez, şunları belirtti:
- Ateroskleroz riski: Dislipidemi, damar sertliğine (ateroskleroz) yol açarak, kalbi besleyen büyük damarların, beyin damarlarının veya bacak damarlarının daha genç yaşlarda tıkanmasına neden olabilir.
- Toplumsal veriler: Dislipidemilerin damar sertliği ve buna bağlı hastalıkları %30-35 oranında artırdığı gösterilmektedir.
- Diğer risk faktörleri: Eğer bireylerde damar sertliğine neden olan başka risk faktörleri (sigara içimi, obezite, diyabet, hipertansiyon vb.) de mevcutsa, tablo daha hızlı ilerler ve kalp krizi veya inme gibi olumsuz sonuçlar daha sık görülür.
- Beyin sağlık sorunları: Dislipidemi, beyin damarlarında tıkanıklık yaparak inmeye neden olabilir. Bunun yanında, hafıza, dikkat ve konsantrasyon bozuklukları, vasküler demans ve Alzheimer hastalığı riskinde artışa da yol açabilir.
Önleme ve Bilinçlenme
Sağlıklı beslenme ve yeterli fiziksel aktivitenin yaygınlaştırılmasının dislipideminin önlenmesi açısından toplumsal olarak önemli bir adım olduğunu belirten Sönmez, şu noktaları vurguladı:
- Erken tanı: Dislipidemi, erken tanınması mümkün ve tedavisi kolay bir metabolik hastalıktır.
- Genetik geçiş: Türkiye, dünyada genetik geçişli lipid yüksekliklerinin en sık görüldüğü ülkelerden biridir. Ülkemizde yaklaşık 20 erişkinden biri, kolesterol düzeyleri tedaviyi gerektirecek kadar yüksektir.
- Ailesel Hiperkolesterolemi: Yaklaşık 160 erişkinden biri, ‘Ailesel Hiperkolesterolemi’ adını verdiğimiz genetik geçişli dislipidemi kriterlerini karşılamaktadır.
- Lipid profili ölçümü: Dislipideminiz olup olmadığını anlamak için lipid profilinizi en az bir defa ölçtürmeli ve tespit edilen sonuçları doktorunuzla değerlendirmelisiniz.
- Önleme: Hastalıkları tedavi etmenin en etkili yolu, onları önlemektir. Dislipidemileri tespit edip zamanında müdahale ederek, kardiyovasküler hastalıkların gelişmesini önlemek mümkündür.