Çocuklarda Epilepsi: Uzman Görüşü
Çocuk Nörolojisi Uzmanı Prof. Dr. Hatice Gamze Poyrazoğlu, çocuklarda epilepsi hastalığına dair önemli bilgiler paylaştı. Prof. Dr. Poyrazoğlu, “Beynimizdeki nöronlar normalde bir denge halinde çalışır. Ancak bu nöronların aşırı uyarılması, anormal elektrik aktivitesine yol açarak bu dengeyi bozar. Bu durum, bilinç değişikliği, motor hareketler, duyu bozuklukları ve otomatizm denilen amaçsız hareketlerle birlikte ortaya çıkan klinik tabloya nöbet ya da havale; bu nöbetlerin tekrarlanması durumuna ise epilepsi adı verilir” dedi.
Çocukluk Çağında Epilepsinin Nedenleri
Prof. Dr. Poyrazoğlu, çocukluk çağında epilepsi nöbetlerinin erişkinlerden farklı olarak yaşa bağlı değişiklikler gösterdiğine dikkat çekti. Yenidoğan dönemi epileptik nöbetleri, süt çocukluğu dönemine özgü nöbetler ve çocukluk ile adolesan döneme ait epileptik sendromlar bu farklılığa örnek olarak verilebilir. Çocuklarda nöbet ve tekrarlayan nöbetlerin nedenleri şunlardır:
- Genetik mutasyonlar,
- Doğum sırasında oksijensiz kalma (hipoksik doğum),
- Yapısal beyin malformasyonları (beyin gelişimsel anormallikleri),
- Kafa travmaları sonrası beyin hasarları,
- Enfeksiyonlar (menenjit, ensefalit),
- Santral sinir sistemi tümörleri,
- Doğuştan metabolik hastalıklar (Krabbe, Non ketotik hiperglisinemi, MSUD),
- Santral sinir sistemi vaskülitleri ve demiyelinizan hastalıkları,
- Bilinmeyen ve sebebi bulunamayan epileptik sendromlar.
Epileptik Nöbetin Belirtilerine Dikkat
Epileptik nöbetlerin belirtileri, nöbetin kaynaklandığı beyin bölgesine göre değişiklik gösterir. Prof. Dr. Poyrazoğlu, “Yenidoğan döneminde nöbetlerin yaklaşık yüzde 50’si fark edilmeyen türdendir. Bunun yanı sıra, kollarda ve bacaklarda atma, kasılma, pedal çevirme, gözlerin bir tarafa kayması, yüzde morarma gibi belirtiler gözlemlenebilir. Ayrıca, sürekli hıçkırma, ağız ve gözde seyirme, birden kendinden geçme gibi durumlar da nöbet belirtisi olabilir. Süt çocukluğu döneminde ise benzer şekilde kasılmalar, dalma, bilinç kaybı, kusma gibi semptomlar nöbeti düşündürmektedir. Büyük çocuklarda ise yine kasılmalar, kendinden geçme, aniden bayılma ve istemsiz hareketler gibi bulgular gözlemlenebilir.”
Çocuğunuz Epilepsi Nöbeti Geçirirse Yapılması Gerekenler
Prof. Dr. Poyrazoğlu, epilepsi nöbetlerinin çoğunun 3 dakika içinde kendiliğinden sona erdiğini, 5 dakikayı geçen nöbetlerin ‘uzamış nöbet’ olarak değerlendirildiğini vurguladı. Nöbet anında yapılması gerekenler şunlardır:
- Etrafında çarpma tehlikesi olan eşyalar varsa uzaklaştırılmalıdır.
- Hasta, düşmeyeceği güvenli bir zemin üzerine sol yanına yatırılmalı, kolları ve bacakları tutulmamalıdır.
- Nöbet sırasında hastanın çenesi kitlenebilir; ancak ağzına parmak sokulmamalı, yüzüne su dökülmemelidir.
- Nöbet sona erdiğinde hasta stabil hale getirilip korunaklı bir yere alınmalı ve hemen 112 aranarak ambulans çağrılmalıdır.
‘Nöbet Süresi ve Ateş Olup Olmadığını Bilmek Önemli’
Prof. Dr. Poyrazoğlu, mümkünse hastanın nöbet anının kaydedilmesi gerektiğini belirtti. “Nöbetin süresi, ateş olup olmadığı ve hasta nöbet sonrası ne kadar süre sonra kendine geldi gibi bilgiler önemlidir. Nöbet geçiren çocuk, acil olarak doktora başvurmalı ve gerekli tetkiklerin yapılması sağlanmalıdır” dedi.
Çocukluk çağına özgü farklı epileptik sendromlar bulunduğunu ifade eden Prof. Dr. Poyrazoğlu, “Bazıları kalıcı, bazıları ise geçicidir. Bazı türleri yaşla birlikte kendiliğinden iyileşirken, bazıları ömür boyu devam edebilir. Ancak tedavi edilebilen çocukluk çağı epilepsileri de mevcuttur” dedi.
‘Hafıza ve Dikkat Problemlerine Yol Açabilir’
Epilepsi nöbetlerinin süresi uzadıkça organ hasarının etkilerinin artabileceğini belirten Prof. Dr. Poyrazoğlu, “Uzun süreli ve sık tekrar eden nöbetler, çocuklarda hafıza, dikkat, konuşma problemleri, davranış sorunları gibi durumlara yol açabilir. Beyin hasarı varsa, yürüme ve gelişim basamaklarında da etkilenmeler görülebilir. Tüm bu durumlar, epilepsinin nedenine ve beynin hangi bölgesini etkilediğine bağlı olarak değişir” dedi.
Ailelere Düşen Görevler
Epilepsi tanısı almış çocukların ailelerinin, düzenli olarak çocuk nöroloji hekimine götürülmesi gerektiğini belirten Prof. Dr. Poyrazoğlu, “Çocuğa doktor tarafından verilen antiepileptik ilaçların doğru miktar ve saatte verilmesi çok önemlidir. Ayrıca, belirli aralıklarla kan ilaç düzeyleri ve organ etkilenimleri takip edilmeli, ilaç yan etkileri açısından değerlendirmeler yapılmalıdır. Hastanın beyin MR’ı çekilmeli ve EEG takipleri ile tedavi etkinliği kontrol edilmelidir” dedi.
Epilepsi Hastalarının Spor Seçenekleri
Prof. Dr. Poyrazoğlu, epilepsi hastalarının nöbet tetikleyicilerine dikkat etmeleri gerektiğini vurguladı. “Açlık, uykusuzluk ve yorgunluk nöbetleri tetikleyebilir. Işık ve sesle tetiklenen refleks epilepsilerde dış etkenlere dikkat edilmelidir. Ayrıca, bazı ilaçlar nöbet eşiğini düşürebilir, bu nedenle hastalar bu ilaçların yan etkileri hakkında bilgilendirilmeli. Epilepsi hastaları, düşme ve yaralanma riski düşük olan basketbol, voleybol, futbol, jimnastik ve bale gibi aktivitelerde bulunabilir. Ancak dağcılık, tırmanma ve yüzme gibi riskli sporları yapmaları önerilmez” dedi.
Tedavi Yolları
Epilepsi tedavisinde ana yöntem, nöbet türüne uygun antiepileptik ilaçlarla tedavi olmaktadır. Nöbetler devam ederse, ilaç dozları artırılabilir veya yeni ilaçlar eklenebilir. Uygun tedaviye yanıt alınamadığında, diğer tedavi yöntemleri de değerlendirilir. Bu yöntemler arasında ketojenik diyet, halk arasında pil tedavisi olarak bilinen vagal sinir stimülasyonu ve epilepsi cerrahisi yer almaktadır.”