Antidepresan Kullanımındaki Artış ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
Son yıllarda, dünya genelinde olduğu gibi ülkemizde de antidepresan kullanımı önemli bir artış göstermiştir. Yapılan araştırmalar, 2018-2024 yılları arasında, özellikle Covid-19 pandeması sonrası, antidepresan kullanımının Türkiye’de %24.5 oranında yükseldiğini ortaya koymaktadır. Bu durum, antidepresanların çoğu zaman gelişigüzel bir şekilde kullanıldığını göstermektedir. Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Naz Berfu Akbaş, bu konuya dikkat çekerek, antidepresanlarla ilgili bilinmesi gereken önemli noktaları vurgulamaktadır.
Ne Zaman Reçete Edilir?
Antidepresanlar genellikle depresyon tedavisinde kullanılsa da, bunun yanı sıra panik bozukluk, yaygın anksiyete bozukluğu ve sosyal fobi gibi sorunlar ile obsesif kompulsif bozukluk gibi psikiyatrik hastalıklarda da reçete edilebilmektedir. Ayrıca fibromiyalji, kronik yorgunluk sendromu ve migren gibi ağrılı durumlarda da doktorlar tarafından önerilmektedir.
Herkeste Aynı Etkiyi Göstermez
Birçok insan, akraba veya arkadaşlarının tavsiyeleri doğrultusunda antidepresan kullanmayı tercih etmektedir. Ancak, her bireyin depresyon durumu farklılık gösterir ve bu nedenle antidepresan seçimi kişinin yaşı, kilosu, uyku düzeni ve var olan ek hastalıkları gibi faktörlere bağlı olarak yapılmalıdır. Her antidepresan her hastada aynı etkiyi göstermeyebilir, bu nedenle dikkatli bir değerlendirme gerekmektedir.
Uygun Sürede ve Uygun Dozda Kullanılmalı
Antidepresan kullanımıyla ilgili en büyük sorunlardan biri, bireylerin bu ilaçlar hakkında yeterince bilgi sahibi olmamasıdır. Antidepresan ilaçlar, düzenli bir şekilde ve doktorun önerdiği dozda kullanıldığında, etkilerini genellikle 3-4 hafta içinde göstermeye başlar. Kişinin can sıkıntısı veya kötü hissetmesi durumunda tek bir antidepresan alması, çoğu zaman fayda sağlamaz; aksine yan etkileri, kişiyi daha da kötü hissettirebilir. Bu ilaçların uygun süre ve dozda kullanılması, mutlaka doktor kontrolü altında gerçekleşmelidir.
Ciddi Yan Etkileri Olabilir
Antidepresan ilaçların reçete ile satılması gerektiği halde, ülkemizde bu ilaçların birçok kişi tarafından uygunsuz bir şekilde eczanelerden reçetesiz alındığı gözlemlenmektedir. Bu durum, ciddi bir sağlık sorunu teşkil etmektedir. Antidepresanların yan etkileri arasında en yaygın olanları bulantı, baş dönmesi ve çarpıntıdır; ancak bu yan etkiler genellikle bir hafta içinde azalır. Bunun yanı sıra, cinsel işlev bozuklukları gibi durumlar da ortaya çıkabilir ve bu da bireylerin yaşam kalitesini etkileyen önemli bir sorun olabilir. Uzun süreli ve kontrolsüz kullanım, vücutta sodyum eksikliğine yol açarak beyin fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir. Ayrıca, daha önce teşhis edilmemiş bipolar bozukluğu olan bireylerde, yalnızca antidepresan kullanmak manik atakları tetikleyebilir; bu da son derece tehlikeli bir durumdur.
‘Mutluluk Hapı’ Demek Yanlış
Antidepresanların “mutluluk hapı” olarak adlandırılması, bu ilaçların uygunsuz kullanımını artırmaktadır. “Mutluyum ama daha mutlu olmak istiyorum” diyerek antidepresan talep eden hastalarla sıkça karşılaşılmaktadır. Ancak, depresyon ciddi bir hastalıktır ve tanı koyabilmek için bir kişinin 15 gün boyunca sürekli olarak kendini mutsuz ve isteksiz hissetmesi gerekmektedir. Dolayısıyla, “bugün canım çok sıkkın” diyerek antidepresan kullanmak hem işe yaramaz hem de tehlikeli bir yaklaşımdır.
Ne Yapılabilir?
Antidepresanlar yalnızca psikiyatristler tarafından değil, psikiyatri uzmanı olmayan hekimler tarafından da sıkça reçete edilmektedir. Bu durumun kontrolü titizlikle yapılmalı ve doktorların antidepresanlar hakkında bilgileri artırılmalıdır. İnternetteki bilgilerin güvenilirliği ise oldukça tartışmalıdır; bu nedenle yanlış bilgiler, yarardan çok zarar verebilir. Son olarak, hastaların bu ilaçlara kolay erişiminin engellenmesi ve ilaçların kullanımı, etkileri ve yan etkileri hakkında yeterli bilgilendirme yapılması, yetkin kurumlar tarafından sağlanmalıdır.