İstanbul’da Kira Artışı ve Kentsel Dönüşüm Sorunları
İstanbul’da kira artışları son bir yılda %44, son iki yılda ise %136’yı aşarak dikkat çekici bir seviyeye ulaştı. Konut değerleme platformu Endeksa‘nın verilerine göre, İstanbul’da kiraların ortalaması 27 bin 19 TL’ye yükseldi. Kentsel dönüşüm süreci, megakentin en önemli gündem maddelerinden biri olmaya devam ederken, bu süreçte kiracı ve mülk sahiplerine sağlanan yardım miktarının yalnızca aylık 8 bin lira olması, sorunun ciddiyetini gözler önüne seriyor.
Kira Desteğinin Yetersizliği
Ülke genelinde süregelen barınma krizi, özellikle İstanbul’da giderek derinleşirken, Sarıyer’de kira ortalaması 64 bin 266 TL, Beşiktaş’ta 59 bin 283 TL, Kadıköy’de ise 52 bin 745 TL’ye kadar çıkması, kentsel dönüşümde sağlanan kira desteğinin ne kadar yetersiz kaldığını bir kez daha gösterdi. İstanbul için sunulan kira desteği 2018 yılında 960 lira iken, bu destek 2018’den bu yana %733 oranında artış gösterdi. Ancak, İstanbul’daki kira ortalamalarının Ocak 2018’den bu yana %1.225 oranında arttığı gerçeği, durumu daha da vahim hale getiriyor.
Uzman Görüşleri
Kentsel dönüşümde kira desteğinden ev sahiplerinin 18 ay, kiracıların ise yalnızca 2 ay yararlanabildiğini dile getiren Kentsel Dönüşüm Avukatı Çiğdem Kezer, “Enflasyon ve kira artışları ortada. Aylık 8 bin liralık destek, ne kiracının ne de ev sahibinin ihtiyaçlarını karşılamaya yetiyor. Desteğin 20-25 bin lira bandına çıkarılması gerekiyor. Bu konudaki görüşümüzü Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na da ilettik” dedi.
Kezer, söz konusu desteğin kiracılara taşınma bedeli olarak verildiğini vurgulayarak, “Ancak günümüz koşullarında İstanbul’da toplam taşınma bedelinin 60-70 bin lira arasında olduğuna dikkat çektiğimizde, kiracılara verilen destek miktarının da bu seviyeye çıkarılması şart. 16 bin liralık destek kesinlikle yeterli değil” ifadelerini kullandı.
Kiracıların Zorluğu
Gayrimenkul Hukuku Uzmanı ve Avukat Ali Güvenç Kiraz, kentsel dönüşümde sağlanan kira desteğinin yetersiz olduğunu ve kiracıların durumunun daha da zorlaştığını belirtti. Kiraz, “Eski bir evde yaşayan bir kişi 10 bin lira kira ödüyorsa ve oturduğu ev kentsel dönüşüm sürecine giriyorsa, kiraların geldiği nokta nedeniyle eski evine dönebilmek için yeni bir ev aramak zorunda kalıyor. Ancak eski ev bulamadığında açıkta kalma riskiyle karşı karşıya kalıyor. Bu nedenle, kentsel dönüşümde verilen kira desteğinin kiracılar lehine geliştirilmesi gerekiyor” dedi.
Kiraz, kiracılara verilen desteğin en az 15 bin lira olması gerektiğini vurgularken, “Destek süresi de en az 6 aya çıkarılmalı. İki aylık destek için verilen toplam 16 bin liranın hiçbir etkisi yok” şeklinde konuştu.
Ev Sahiplerinin Stratejileri
Avukat Kiraz, “Türkiye’de barınma krizi yaşanıyor, ev sahipliği oranı azalırken kiracı sayısı artıyor” diyerek durumu özetledi. Kiraların geldiği seviyenin belirli olduğunu ve kiracıların eski evlerinde kalmak için direndiğini belirten Kiraz, “Bazı mülk sahipleri karot testi kozunu kullanarak kiracıyı tahliye edebiliyor. Kiracı-ev sahibi davalarının sonuçlanmasının 3-4 yılı bulduğunu göz önüne aldığımızda, karot testi sonrası binanın riskli yapı olarak belirlenmesi ile kiracıların oturduğu daireyi 3-6 ay içinde tahliye etmesi zorunlu hale geliyor. Bazı ev sahipleri bu durumu kendi lehlerine kullanıyor” ifadelerini kullandı.