Tarımda Artan Maliyetler ve Fiyat Artışları
Tarım sektöründe son dönemde yaşanan maliyet artışları, özellikle akaryakıt ve işçilik ücretlerindeki yükselişler, sebze ve meyve fiyatlarını etkileyerek üretici ile perakendeci arasındaki makası genişletiyor. Örneğin, Antalya Hali’nden 25 TL’ye çıkan bir kilogram domates, İstanbul’daki hallerde %60 oranında bir zamla 40 TL’den satışa sunuluyor. Antalya’dan yola çıkan ve 25 ton sebze taşıyan bir TIR’ın İstanbul Bayrampaşa Hali’ne girişine kadar olan toplam maliyet, geçen yıl ortalama 26 bin TL iken, bu yıl bu rakam 32 bin TL’ye yükselmiş durumda. Bu maliyetin yaklaşık üçte biri yalnızca akaryakıt giderlerinden oluşuyor.
Akaryakıt Gideri 12 Bin TL
Türkiye Halciler Federasyonu Başkanı Yüksel Tavşan, Antalya’dan 30 TL’den çıkan bir kilo domatesin İstanbul Hali’ne 40 TL’den aşağıya satılamayacağını belirtiyor. Yüksek işçilik ve kira maliyetleri nedeniyle marketlerin de fiyatlarını %30-40 oranında artırmadıkları takdirde zarar edeceğini ifade ediyor. Antalya Hali’ndeki domates fiyatları ise 25-35 TL arasında değişiklik gösteriyor. İstanbul Avrupa Yakası Hal Müdürlüğü verilerine göre domates fiyatı 40-50 TL arasında seyrediyor.
Piyasadan aldığımız nakliye ücretlerine göre, geçen yıl 23-26 bin TL’ye İstanbul’a gelen bir TIR sebze ve meyve, bu yıl 32 bin TL’ye taşınıyor. 25 tonluk bu TIR’ların yalnızca akaryakıt giderleri 12 bin TL tutarken, otoyol geçiş ücretleri ve yol masrafları ile sürücü maliyetlerinin ortalama 10 bin TL olduğu kaydediliyor. İstanbul’da dünkü fiyatlarla motorin litresi 45.7 TL seviyesindeyken, Ocak 2024’te bu fiyat 39.04 TL idi. Türkiye Ziraat Odaları Birliği de çiftçilerin kullandığı mazotun geçen yıl %18 oranında zamlandığını vurguluyor. Ayrıca, köprü ve otoyollara gelen %43’ü aşan zamların da bu maliyetlerin artmasında önemli bir rol oynadığı görülüyor.
Maliyet Fiyatı En Az %50 Artıyor
Tavsana göre, üreticideki kasalama, işçilik ve nakliye maliyetinin kabaca 10 TL civarında olduğunu belirtiyor. Kiralama ve işçilik gibi yüksek girdilerle karşılaşan marketlerin de %30-40 oranında artış yapmadıkları takdirde zarar edeceğini aktarıyor. Dolayısıyla, 30 TL’ye halden gelen bir ürünün markette 45 TL’den aşağıya satılmasının mümkün olmadığını ifade ediyor. Antalya’da 20 TL’ye alınan bir ürünün İstanbul ve Ankara’ya girişi zaten en az 30 TL seviyesine ulaşmakta.
Bu hesaplamalara göre, halden 40 TL’ye alınan bir kilogram domatesin marketlerde ortalama 52 TL’den satılması bekleniyor.
Hallere Gelen Ürün Azaldı
2024 yılı itibarıyla Bayrampaşa ve Ataşehir yaş meyve ve sebze hallerine getirilen ürün miktarı geçen seneye oranla %3.5 oranında azalmışken, 2024’te toplam 2 milyon 750 bin 633 ton ürün girişi gerçekleşti. Bayrampaşa Hali’ne 2 milyon 75 bin 271 ton, Ataşehir Hali’ne ise toplam 675 bin 362 ton ürün girişi oldu. 2024 yılı içerisinde Bayrampaşa Hali’ne 769 bin 717 ton meyve gelirken, Ataşehir Hali’ne 261 bin 85 ton ürün girişi kaydedildi. Sebze kategorisinde ise Bayrampaşa Hali’ne 1 milyon 305 bin 554 ton, Ataşehir Hali’ne ise 414 bin 277 ton ürün girişi gerçekleşti.