Türkiye Ekonomisi 2024: Zorluklar ve Beklentiler
Türkiye, 2024 yılında ekonomik krizin derin etkilerini hisseden bir ülke olarak gündemdeki yerini koruyor. Yıllardır devam eden yüksek enflasyon, bu yıl vatandaşların yaşamını doğrudan etkileyen en önemli faktör oldu. Uygulanan faiz politikaları, büyüme oranlarında keskin bir düşüşe neden olurken, enflasyonu kontrol altına almanın zorlukları da gün yüzüne çıktı. Ekonomi yönetimi, kaybedilen güvenin ve bozulan beklentilerin yeniden sağlanması konusunda büyük bir mücadele vermekte.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, 26 Kasım 2024 tarihinde yaptığı açıklamada, “Enflasyonda şok dönem öncesine gelmek 3 yıl sürüyor. Bir yıl bitti, iki yıl kaldı” diyerek, önümüzdeki yıllar için karamsar bir tablo çizdi. Bu açıklama, halkın iki yıl daha zor günler geçireceğinin bir itirafı olarak değerlendirildi. Türkiye, G20 ülkeleri arasında en yüksek enflasyona sahip ikinci ülke konumuna gelirken, Arjantin’in ardında yer aldı.
ARJANTİN’İ GEÇEBİLİRİZ
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Kasım ayında yıllık enflasyon %47.09 olarak kaydedildi. Bu rakam, gıda ve kira gibi temel ihtiyaç maddelerinde yaşanan artışlarla doğrudan ilişkilidir. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) tahminlerine göre, 2025 yılında Türkiye’nin enflasyon oranı %30.7’ye ulaşırken, Arjantin’in %29.8 olması bekleniyor. Bu durum, Türkiye’nin G20’de en yüksek enflasyon oranına sahip olabileceği endişesini artırıyor.
Enflasyonla Mücadele Sürecek mi?
Merkez Bankası, sekiz aydır politika faizini %50 seviyesinde tutarken, geçtiğimiz hafta bu oranı 250 baz puan düşürdü. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın “Faizi kesinlikle indirmeye başlayacağız. 2025, bunun işaret yılı olacaktır. Faiz inecek ki enflasyon da insin” sözleri, son yıllarda Türkiye ekonomisini zor duruma sokan ‘Faiz sebep, enflasyon sonuçtur’ teorisine bir dönüş yapılıp yapılmadığını sorgulatıyor. Bu durum, hükümetin enflasyonla mücadele kararlılığını da sorgulamaya açıyor.
TL %16.5 Değer Kaybetti
2024 yılı, Türk Lirası’nın reel olarak değer kazandığı, ancak nominal değer kaybının %16.5’e ulaştığı bir dönem oldu. Dolar, yılın başında 29.5648 TL seviyesinden işlem görürken, yıl sonunda 35.3615 TL ile rekor kırdı. Euro ise 32.6443 TL ile yıla başlayıp, 36.8904 TL seviyesine çıkarak %13’lük bir artış gösterdi.
Borsa İstanbul: İlk Yarıda İyi, İkinci Yarıda Kötü
Borsa İstanbul, 2024 yılında %33 oranında bir getiri sağladı. Ancak bu getiri, yüksek enflasyon ve mevduat faizinin altında kaldı. Yılın ilk yarısında %40 seviyelerinde getiri elde eden borsa, ikinci yarıda %6 değer kaybı yaşadı. Bu süreçte sanayi şirketleri en büyük darbenin etkilerini hissetti. Yalnızca 34 şirket, yatırımcılarına enflasyonun üzerinde getiri sağladı ve 2024’te 34 yeni şirket halka arz edildi.
Şimşek İtiraf Etti
Uygulanan ekonomik politikalar sonucunda enflasyon hedeflenen seviyelere çekilemedi. Mehmet Şimşek’in açıklamaları, 2025 yılı için iyimser olmayı zorlaştırdı ve halkın iki yıl daha ekonomik zorluklarla mücadele edeceğini ortaya koydu.
İki Yıl Daha Çekeceğimiz Var
Yüksek enflasyon, 2024 yılında çalışanların gelirlerini eritti ve milyonlarca insanın geçim mücadelesi daha da zorlaştı. 6 Ocak’ta emekli aylığının en düşük rakamı 10 bin TL olarak belirlenirken, 25 Ocak’ta Merkez Bankası faizi %45’e yükseltti. 2 Şubat’ta TCMB’nin ilk kadın başkanı Gaye Erkan’ın görevden affını istemesi, dikkat çeken bir gelişme oldu. Ocak ayında merkezi yönetim bütçe açığı, bir önceki yıla göre %367.5 artarak 150.7 milyar TL’ye ulaştı.
ZİRVEYİ GÖRDÜ
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, Mayıs ayında yıllık enflasyon %75.45 ile zirveye ulaştı. 1 Temmuz itibarıyla kiralarda %25 zam sınırı kaldırıldı. 5 Eylül’de açıklanan yeni Orta Vadeli Programda, 2024 sonu enflasyon tahmini %41.5 olarak belirlendi. Kasım ayında Merkez Bankası’nın enflasyon beklentisi %44 oldu.
Asgari Ücretli Açlığı Aşamadı
Ekonomik krizin etkileri, vatandaşların yaşam standartlarını olumsuz yönde etkiledi. Türk-İş araştırmasına göre, 12 ayda açlık ve yoksulluk sınırları %40 artarken, hükümetin 2025 için belirlediği asgari ücret artışı %30’da kaldı. 2024 yılı Ocak ayında 17 bin 2 TL olan asgari ücrete karşılık açlık sınırı 15 bin 48 TL, yoksulluk sınırı ise 49 bin 19 TL seviyesindeydi. Aralık ayına gelindiğinde açlık sınırı %40 artışla 21 bin 083 TL’ye, yoksulluk sınırı ise 68.675 TL’ye çıktı.
Ortalama Ücrete Dönüştü
Yüksek enflasyon ve düşen büyüme oranları, Türkiye’de gelir dağılımındaki adaletsizliği derinleştirdi. TÜİK verilerine göre, 2023’te işsizlik oranlarının yaklaşık yarısı (%42.4) bu yıl da iş bulamadı. 2023’te işsiz olan 100 kişiden yalnızca 40’ı istihdama katılabildi. Çalışan her 10 kişiden biri, ya işsiz kaldı ya iş gücünden çıktı. Aynı araştırma, ücretli çalışanların 2024’teki aylık gelirinin 17.480 TL ile neredeyse asgari ücret seviyesine gerilediğini ortaya koydu.