Evrenin Derinliklerinde Soru İşareti: Kütleçekimsel Merceklenme
7 milyar yıl önce yaşanan büyük bir çarpışmayı kızılötesi olarak incelediğinizde, gözlerinizi kamaştıran ve hayret verici bir şekilde oluşan, soru işareti şeklindeki bir görüntüyle karşılaşırsınız. Bu olağanüstü fenomen, daha önce üç veya dört kez gözlemlenmişti ve görünüşe göre bir galaksi birleşiminin devasa bir galaksi kümesinin yakınında yer almasının bir sonucudur.
Bu dikkat çekici sistem, MACS-J0417.5-1154 adlı galaksi kümesine ait. Bu sistemin merkezinde yer alan devasa galaksi, etrafındaki uzay-zamanı bükerek kütleçekimsel merceklenme adı verilen bir etki yaratıyor. Uzay-zamanın bu bükülmesi, bir galaksi etkileşiminin ışığını büyüterek, iki galaksinin -biri kırmızı diğeri mavimsi- birbirine iyice yaklaşmış gibi görünmesine neden oluyor. Kütleçekimsel mercek sayesinde, bu galaksiler beş ayrı görüntüde gözlemlenebiliyor. İki görüntü, soru işaretinin tepesindeki o karakteristik eğriliği oluştururken, başka iki görüntü, ortadaki merceği oluşturan devasa parlak galaksinin çevresinde aşırı derece bozulmuş bir şekilde beliriyor.
Ne yazık ki, bu ilginç soru işaretinin son görüntüsünü beşinci bir galaksi oluşturmuyor; bu görüntü sağ tarafta ince bir mavi galaksinin yanında gözlemleniyor. Daha önce Hubble Uzay Teleskobu kullanılarak ultraviyole ışıkta gözlemlenen bu sistem, James Webb Uzay Teleskobu (JWST) ile yapılan kızılötesi gözlemler sayesinde, uzak nesneler hakkında çok daha derinlemesine bilgi sağlamaktadır.
Evrenin farklı dönemlerinde yıldız oluşumunu incelemek için hem kızılötesi hem de ultraviyole ışık spektrumları son derece önemli bir rol oynamaktadır. Özellikle, galaksilerdeki yıldızların ne zaman, nerede ve nasıl oluştuğunu anlamak, evrenimizin evrimine ışık tutmayı kolaylaştıracaktır. Birleşen galaksilerde yıldız oluşumu oldukça yaygınken, kütleçekimsel mercekleme nedeniyle yaşanan görüntü bozulmaları düzeltilebilir. İlk bakışta sadece bir soru işareti gibi görünen bu yapıda, araştırma ekibi nelerin döndüğünü oldukça iyi bir şekilde belirleyebilmiştir.
Bu soru işaretinde gözlemlenen galaksilerin aktif yıldız oluşumu belirtileri gösterdiği, ancak galaksilerin şekillerinin henüz çok bozulmamış olması nedeniyle bu çarpışmanın muhtemelen daha erken evrelerinde olduğu belirtiliyor. Galaksilerdeki yıldız oluşumunu detaylı bir şekilde ele alan bir makale, Royal Astronomical Society’nin Aylık Duyuruları’nda yayınlanarak bilim dünyasına önemli bir katkıda bulunmuştur.