Türkiye’nin Sarp ve Gürcistan’ın Sarpi Köyleri: Tarih ve Kültürün Kesişimi
Türkiye’nin kuzeydoğusunda yer alan Artvin iline bağlı Sarp Köyü ile Gürcistan’daki Sarpi Köyü, geçmişten günümüze uzanan derin bir tarihi ve kültürel bağa sahip iki yerleşim alanıdır. Bu iki köy, 1921 yılında Türkiye-Sovyetler Birliği sınırının belirlenmesi sonucunda iki ayrı coğrafyaya ayrılmıştır. Karadeniz kıyısında yer alan bu köyler, sadece coğrafi bir ayrım değil, aynı zamanda iki ulusun kaderini de şekillendiren bir hikaye barındırmaktadır.
Sarp, Artvin’in Kemalpaşa ilçesine bağlı olup, 1835 tarihli Arhavi Nüfus Defterinde “Sarp” adıyla geçmektedir. Tarihsel süreç içinde köy, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından Çarlık Rusyası sınırlarına dahil olmuş, 1918-1921 yılları arasında ise Demokratik Gürcistan Cumhuriyeti sınırları içinde yer almıştır. 1921 Moskova Antlaşması ile belirlenen sınır, Sarp Deresi’ni referans alarak köyü ikiye ayırmıştır; Türkiye tarafında kalan köy “Sarp”, Gürcistan tarafında kalan köy ise “Sarpi” adını almıştır.
İletişim ve Ayrılık Süreci
1921-1937 yılları arasında köylüler, Pasavan belgesi ile sınırın diğer tarafına geçiş yapabiliyorlardı. Ancak, 1937 yılında Türkiye ve Sovyetler Birliği arasındaki ilişkilerin gerginleşmesiyle köyler arasındaki iletişim tamamen kesilmiştir. Sarp Deresi’nin iki tarafına, 2.5-3 metre yüksekliğinde tel örgüler çekilmiş ve her iki taraf için üçer gözetleme kulesi yerleştirilmiştir. Sınırın Sovyet tarafında, ayak izlerini tespit etmek amacıyla iz tarlaları oluşturulmuştur. Bu iletişim yasağı, 1988 yılına kadar devam etmiştir.
Sarp Sınır Kapısı
1989 yılında Türkiye ve Gürcistan arasında açılan Sarp Sınır Kapısı, iki köyün adını taşımakta ve bu noktada tarihi bir yeniden buluşma sağlanmaktadır. Bu sınır kapısı, sadece ticaret ve ulaşım açısından değil, aynı zamanda kültürel bağların yeniden inşası açısından da büyük bir öneme sahiptir. Gerek sosyal etkileşimler gerekse ekonomik ilişkiler, bu kapı aracılığıyla yeniden canlanmıştır.
İdari Değişiklikler
1928 yılına ait Osmanlıca köy listelerinde, Sarp köyü Rize vilayetinin Hopa kazasına bağlı Kemalpaşa nahiyesinde yer almıştır. 1935 nüfus sayımında ise Çoruh vilayeti sınırları içinde kaydedilmiştir; bu dönemde köyün nüfusu 428 kişi olarak tespit edilmiştir. 2017 yılında Hopa’dan ayrılarak yeni kurulan Kemalpaşa ilçesine bağlanan Sarp, coğrafi ve idari değişikliklere rağmen kökenleriyle olan bağını sürdürmüştür.
Sarp ve Sarpi köyleri, sınırlarla ayrılmış olmalarına rağmen, ortak bir tarihi ve kültürel geçmişe sahiptir. Karadeniz kıyısında yer alan bu köyler, hem doğal güzellikleri hem de tarihi hikayeleri ile bölgeye ayrı bir anlam katmaktadır. Sarp ve Sarpi, iki millet arasında köklü bir bağ olmayı sürdürmekte, kültürel etkileşimleri ile zengin bir miras oluşturmaktadır.