Televizyon Karşısında Yemek Yemek: Sağlıklı mı, Sağlıksız mı?
İzlenecek o kadar çok dizi ve film varken, televizyon karşısında yemek yemek oldukça cazip görünüyor. Ancak, bu alışkanlığın gerçekten sağlığımıza etkisi nedir? Televizyon karşısında yemek yemenin sağlık açısından pek de iyi bir üne sahip olmadığı biliniyor. 20. yüzyılın başlarında ABD’de ortaya çıkan “TV yemeği” kavramı, genellikle tuz ve katkı maddeleriyle dolu işlenmiş yiyeceklerin, kanepede otururken tüketildiği görüntüleri akla getiriyor. Peki, sebzeler ve tahıllarla dolu sağlıklı bir tabağı televizyon karşısında yemek de sağlığı olumsuz etkiliyor mu? Bu konuda bazı sinyaller mevcut.
Olay Örgüsüne Kapılıp Doyduğumuzu Fark Edemiyoruz
Televizyon izlemek ile obezite riski arasında bir bağlantı olduğu kanıtlanmış durumda. Bunun bir sebebi düşük egzersiz seviyesi olmakla birlikte, televizyon izlemek aynı zamanda ne kadar yediğimizi de etkileyebilir. Amsterdam Üniversitesi’nden iletişimci Monique Alblas, televizyon izlerken daha fazla yemek yenmesinin sebeblerinden birinin dikkat dağınıklığı olduğunu belirtiyor. Sürükleyici bir olay örgüsüne kapıldığımızda, yemeğe dikkatimizi daha az veriyoruz ve dolayısıyla tok olduğumuzu söyleyen bedensel sinyallerin farkında olamıyoruz. Bu durum aşırı yemeye yol açabiliyor.
Ayrıca, televizyon karşısında yemek yediğimizde ne yediğimizi hatırlamadığımızı ve yediğimiz miktarı doğru bir şekilde tahmin edemediğimizi öne süren araştırmalar da mevcut. Alblas, Hollanda Sosyal Araştırmalar Enstitüsü tarafından toplanan verileri analiz ettiğinde, insanların aynı anda televizyon izlerken daha uzun süre yemek yediğini fark etti. Bu analiz, insanların dikkatleri dağılmışken ne kadar yediklerinin farkında olmadıklarını ortaya koyuyor. Bulgular, insanların daha fazla yediğini veya ne tür yiyecekler tükettiklerini göstermiyor; sadece yemek yemeye harcanan zamanın daha uzun olduğunu ortaya koyuyor. Ancak, Alblas’a göre, yemek için harcanan zamanın daha fazla kalori almakla ilişkili olduğunu gösteren mevcut araştırmalar mevcut.
Dikkatsiz Yemeğin Diğer Duygusal Etkileri
Televizyon izlerken daha fazla yememizin bir diğer nedeni, yediklerimize daha fazla dikkat ettiğimizde yiyeceklerin aynı tadı vermemesi olabilir. Hollanda’daki Wageningen Gıda Güvenliği Araştırmaları ve Leiden Üniversitesi’nde sosyal psikoloji alanında çalışan Floor van Meer, dikkatimiz dağıldığında yiyeceklerden o kadar fazla tatmin alamadığımızı belirtiyor. Van Meer, dikkatimizin dağıldığı durumlarda, yemek yemek ve insan beyni üzerine çok sayıda çalışma yürüttü. Katılımcılardan yemek yerken kısa veya uzun bir sayıyı ezberlemeleri istenen bir çalışmada, daha uzun sayıları ezberlemeye çalışanların yiyeceklerinin daha az tatlı olduğunu bildirdiği görüldü. Yani dikkatini sayıya daha çok verdiği için katılımcılar yedikleri yemekten daha az tatmin oldu. Van Meer, bu kişilerin tat algısıyla ilişkili beyin bölgelerinde daha az aktivite gözlemledi.
Bir televizyon programı beklentileri karşılamıyorsa, telafi etmek adına daha fazla yiyebiliriz. Duygusal durumumuz da yeme davranışlarımızda büyük bir rol oynuyor. Bizi mutlu eden bir içeriği izlerken, bizi üzen bir şeye kıyasla daha az çikolata veya patlamış mısır gibi “hazcı” yiyecekleri tercih edebileceğimiz öne sürülüyor.
Televizyon İzlerken Ne Tüketiyoruz?
Araştırmalar, yiyecek reklamlarına maruz kalmanın insanların genel olarak daha fazla yemesine neden olabileceğini öne sürüyor. Ancak araştırmacıları en çok endişelendiren konu, obezite ve kalp hastalığı gibi diğer hastalıklarla ilişkilendirilen aşırı işlenmiş gıdalar (UFP) ile reklamların ilişkisi. Brezilya’daki São Paulo Üniversitesi’nde beslenme ve sağlık üzerine çalışan araştırmacı Fernanda Rauber, “Kanıtlar, yiyecek reklamlarına kısa bir süre maruz kalmanın bile çocukların reklamı yapılan yiyecekleri seçme olasılığını artırabileceğini gösteriyor” diyor. Ayrıca çocukların televizyon izlerken UFP yeme olasılığının daha yüksek olduğunu vurguluyor. Rauber, aile yemeklerinin genellikle daha fazla meyve ve sebze ile ilişkilendirilmişken, çocukların aileleriyle televizyon izlerken yemek yediklerinde daha fazla UFP tükettiklerini buldu.
Dikkat Dağılmasının Diğer Etkileri
Van Meer, dikkat dağılmasının bizi daha az yemeye veya hiç yememeye de yönlendirebileceğini öne sürüyor. Çocuklar üzerinde yapılan bazı araştırmalara göre dikkatleri, çok fazla yemek yiyemeyecek kadar dağılabiliyor. Bu etki, yetişkinlerle yapılan araştırmalarda da gözlemlenmiştir. Bir dizinin aynı bölümü iki kez izleyenlerin, iki farklı bölüm izleyen gruba kıyasla fazladan 211 kalori yediği ortaya çıkmıştır. Avustralya’daki Macquarie Üniversitesi’nde psikoloji profesörü Dick Stevenson, bunun daha az dikkatlerinin dağılmış olmasından kaynaklandığını söylüyor. Diğer bir deyişle, izlediğimiz televizyon içeriği yeterince ilgi çekici ise, önümüzdeki yemeği yemeyi unutabiliriz. Ancak TV bizi sıkıyorsa, daha fazla yiyebiliriz.
Televizyon İzlerken Yemek Yemekten Kaçınmalı Mıyız?
Televizyon karşısında yemek yediğimizde neden daha fazla yiyebileceğimize dair birkaç teori mevcut. Ancak bu alandaki güvenilir araştırmalar için bazı zorluklar var. Araştırmacılar genellikle insanların kendi davranışlarını kaydetmesiyle oluşan verileri inceliyor. Bu da her zaman güvenilir olmayabiliyor. Ayrıca, araştırmacılar laboratuvar ortamlarında yemek yiyen ve televizyon izleyen insanları da inceliyorlar. Ancak televizyon izlemenin doğası gereği genellikle evde rahatlayarak yapıldığı için, bunun laboratuvar ortamında yeniden yaratılması zor olabiliyor. Alblas, “Televizyonun yemek yemeyi nasıl etkilediğini biliyoruz, ancak daha iyi anlaşılması gereken birçok bilinmeyen var” diyor. Stevenson, televizyonun yemek yemeyi ne kadar etkilediğinin, izlediğimiz içerik türü de dahil olmak üzere birçok faktöre bağlı olduğuna dikkat çekiyor. İzlediğimiz şey ruh halimizi değiştirebilir ve programın temposu da önemli bir etken olabilir. Bir araştırmaya göre aksiyon filmleri, bir röportaj programını izlemekten daha fazla yememize yol açabiliyor. Ayrıca, yiyeceklerin ne kadar lezzetli olduğu ve yiyecek konusunda ne kadar dürtüsel olduğumuz da önemli.
Ayrıca, dikkatimizi dağıtan diğer aktivitelerle kıyaslayan araştırmalar da var. Yapılan bir çalışma, televizyon izlerken; okumak, video oyunları oynamak veya arkadaşlarla yemek yemek gibi diğer şeylerle kıyaslandığında daha fazla yediğimize dair çok az kanıt buldu. Araştırmalar, yeme davranışımızın karmaşık olduğunu ve tamamen çözülmesinin neredeyse imkansız olduğunu gösteriyor.